به گفته کارشناسان پرشین هتل ، در میان گنجینه‌های معماری ایران، خانه لاریهای یزد همچون نگینی درخشان در دل بافت تاریخی این شهر کویری می‌درخشد. این بنای ارزشمند که یادگاری از دوره قاجار است، روایتگر ذوق، هنر و خلاقیت معماران ایرانی در سازگاری با اقلیم خشک و گرم کویر مرکزی ایران می‌باشد.
خانه لاری‌ها با مساحتی حدود ۱۷۰۰ متر مربع و زیربنای ۱۲۰۰ متر مربع، یکی از بزرگ‌ترین و لوکس‌ترین خانه‌های تاریخی یزد به شمار می‌رود که با سه حیاط مجزا، ۲۲ اتاق و شش باب خانه، شکوه و عظمت معماری ایرانی-اسلامی را به نمایش می‌گذارد. این مطلب از مجله گردشگری، شما را با گوشه‌ای از تاریخچه، معماری و زیبایی‌های این شاهکار بی‌نظیر آشنا می‌سازد.
تاریخچه شگفت انگیز خانه لاری ها یزد
حدود ۲۷۰ سال پیش، خانواده‌ای بازرگان از شهر لار استان فارس برای گسترش تجارت خود به یزد مهاجرت کردند. این خانواده که بعدها به «لاری‌ها» شناخته شدند، پس از استقرار در یزد به‌تدریج جایگاه اجتماعی بالایی یافتند و در دوره قاجار، یکی از زیباترین خانه‌های تاریخی شهر را در محله فهادان ساختند. این بنای باشکوه، خانه لاری‌ها نام گرفت و توسط معمار معروف، حاج غلامحسین ملازینل، به سفارش حاج محمدابراهیم لاری طراحی شد.
خانه لاری‌ها تا پایان حکومت رضاشاه پهلوی محل زندگی خاندان لاری بود، اما پس از بروز اختلاف میان وارثان، متروکه شد و آسیب‌های فراوانی دید. در دوره‌ای هم به خانقاه دراویش تبدیل شد. خوشبختانه در سال ۱۳۶۳، سازمان میراث فرهنگی این خانه را خریداری و پس از مرمت، آن را به موزه اسناد یزد تبدیل کرد. اگر قصد بازدید از این بنای تاریخی را دارید، رزرو هتل یزد در نزدیکی بافت قدیم، این امکان را فراهم می‌کند تا در دل تاریخ قدم بزنید و اقامتی لذت‌بخش‌تر را تجربه کنید.
معماری بی نظیر خانه لاری های یزد
خانه لاری‌ها یکی از نمونه‌های شاخص معماری سنتی در مناطق کویری ایران است که با الهام از اصول معماری ایرانی-اسلامی و در نظر گرفتن شرایط اقلیمی خاص یزد طراحی شده. در این بنا، مفاهیمی مانند حفظ حریم خصوصی، انسجام فضایی، احترام به خلوت افراد و تفکیک دقیق فضاها به‌خوبی رعایت شده است. استفاده از عناصر معماری بومی نظیر حیاط مرکزی، اتاق‌های تابستان‌نشین و زمستان‌نشین و همچنین طراحی متناسب با تابش نور خورشید، باعث شده این خانه کارایی بالایی در تمام فصول داشته باشد.
مصالح به‌کاررفته در ساخت خانه شامل خشت، گل، آجر، کاه، گچ و ساروج است که همگی با اقلیم گرم و خشک یزد سازگارند و علاوه بر دوام، نقش مهمی در تعدیل دما ایفا می‌کنند. وجود بادگیر با طراحی ویژه، نه‌تنها جلوه‌ای زیبا به بنا داده بلکه به‌عنوان یک سیستم تهویه طبیعی عمل کرده و هوا را در فضای داخلی به جریان می‌اندازد. پیش از پرداختن به جزئیات اجزای مختلف، باید دانست که این خانه به دو بخش اندرونی و بیرونی تقسیم شده و هر بخش کاربرد خاصی در زندگی روزمره ساکنان داشته است.
گشت و گذار در بخش های مختلف خانه لاری ها یزد
خانه لاری‌ها با سه حیاط مجزا، ایوان‌های متعدد، تالارها، اتاق‌ها، سرداب و فضاهای متنوع دیگر، مجموعه‌ای کامل از یک خانه اعیانی دوره قاجار را به نمایش می‌گذارد. هر بخش از این بنا، معماری خاص خود را دارد که با دقت و ظرافت طراحی شده است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین بخش‌های این خانه تاریخی می‌پردازیم.
حیاط اصلی و ایوان باشکوه خانه لاری ها
حیاط اصلی خانه لاری‌ها به شکل مستطیل است و در جهت شمال شرقی-جنوب غربی کشیده شده است. این حیاط که از در دوم ساختمان قابل دسترسی است، قلب این بنای تاریخی به شمار می‌رود و فضاهای مختلف خانه را به یکدیگر پیوند می‌دهد. در میان حیاط، حوضی بزرگ با آب زلال خودنمایی می‌کند که در اطراف آن درختان و گل‌های زیبا کاشته شده‌اند.
مهم‌ترین عنصر این حیاط، ایوان بلند و رفیعی است که در ضلع جنوب غربی آن قرار گرفته است. این ایوان که با گچ‌بری‌های زیبا و ستون‌های تراش خورده تزئین شده، دارای بادگیری بلند در گوشه خود است که برخلاف معمول خانه‌های یزدی، بر محور اصلی قرار نگرفته است.
ایوان اصلی به دلیل موقعیت قرارگیری خود که کمترین نور خورشید را در تابستان دریافت می‌کند، فضایی خنک و دلپذیر برای استراحت و پذیرایی در فصول گرم سال بوده است. برای رزرو هتل در یزد و اقامت در نزدیکی خانه لاری‌ها، می‌توانید به سایت پرشین هتل مراجعه کنید.
غروب نشین و حوض خانه لاری ها؛ محل دورهمی های اعیانی قاجار
یکی از جذاب‌ترین بخش‌های خانه لاری‌ها، سازه‌ای است که روی بخشی از حوض اصلی حیاط قرار گرفته و به آن "غروب‌نشین" یا "سایه‌نشین" می‌گویند. این تخت چوبی بزرگ که با سه پله از سطح حیاط جدا می‌شود، نیمی از فضای حوض را اشغال کرده و مکانی دنج و خنک برای استراحت و دورهمی‌های خانوادگی در غروب‌های گرم تابستان بوده است.
غروب‌نشین فضایی بی‌نظیر برای تن آسایی، گفتگو و لذت بردن از هوای خنک عصرگاهی و آسمان پرستاره شب‌های کویر بوده است. ساکنان خانه پس از روزی گرم، به این مکان می‌آمدند تا از خنکای آب حوض و نسیم ملایمی که از بادگیرها به سمت پایین هدایت می‌شد، بهره‌مند شوند. این بخش از خانه لاری‌ها نشان‌دهنده هوشمندی معماران ایرانی در بهره‌گیری از عناصر طبیعی برای ایجاد آسایش است.
سرداب خانه لاری ها؛ پناهگاهی خنک در دل تابستان سوزان یزد
سرداب خانه لاری‌ها در زیر ایوان اصلی قرار گرفته و با ۳۸ پله به سطح حیاط متصل می‌شود. این سرداب با عمقی حدود ۶ متر، فضایی خنک و مطبوع را در گرم‌ترین روزهای تابستان فراهم می‌کرده است. سقف سرداب به صورت طاق تویزه (طاقی از گچ و نی) ساخته شده و با دو شمسه رنگین تزئین شده است.
کارکرد سرداب تنها محدود به خنک‌سازی فضا نبوده، بلکه از آن برای نگهداری مواد غذایی مانند گوشت و حبوبات نیز استفاده می‌شده است. جالب است بدانید که در ضلع غربی بنا، سرداب دیگری نیز وجود دارد که بیشتر نقش بهارخواب را داشته و در فصل بهار مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اگر قصد دارید از نزدیک با این شاهکار معماری آشنا شوید، می‌توانید با رزرو تور یزد، از جاذبه‌های تاریخی شهر یزد از جمله خانه لاری‌ها دیدن کنید.
تالار آینه خانه لاری ها؛ شاهکار هنر گچ بری و آینه کاری قاجاری
تالار آینه یکی از مشهورترین و زیباترین بخش‌های خانه لاری‌ها است که در ضلع شرقی حیاط اصلی قرار دارد. این تالار که به دلیل تزئینات متفاوت و چشم‌نوازش به این نام شهرت یافته، نمایشگاهی از هنر گچ‌بری، آینه‌کاری و نقاشی ایرانی است.دیوارها و سقف تالار آینه با آینه‌کاری‌های ظریف، گچ‌بری‌های پیچیده و نقاشی‌های زیبا تزئین شده‌اند. این نقاشی‌ها که به سبک اروپایی اجرا شده‌اند، در هیچ یک از خانه‌های تاریخی یزد نظیر ندارند و از ویژگی‌های بی نظیر این بنا به شمار می‌روند.
از این تالار باشکوه معمولاً برای برگزاری مراسم مهم، جشن‌ها و مهمانی‌های رسمی استفاده می‌شده است. برای اقامت در یزد و بازدید از این مکان تاریخی، می‌توانید گزینه‌های متنوع رزرو هتل یزد را در پرشین هتل بررسی کنید؛ از جمله هتل داد یزد که با معماری سنتی و امکانات رفاهی مناسب، تجربه‌ای به‌یادماندنی را در دل بافت تاریخی شهر فراهم می‌کند.
هنرهای تزئینی به کار رفته در خانه لاری های یزد
خانه لاری‌ها گنجینه‌ای از هنرهای تزئینی دوره قاجار است که در بخش‌های مختلف آن به کار رفته است. آینه‌کاری، گچ‌بری، نقاشی، شیشه‌های رنگی، ارسی‌ها، مقرنس‌کاری و منبت‌کاری از جمله هنرهایی هستند که در تزئین این بنای تاریخی استفاده شده‌اند.
گچ‌بری و آینه‌کاری‌های
گچ‌بری‌های ظریف و پیچیده در سقف و دیوارهای اتاق‌ها، ایوان‌ها و تالارها، مهارت و خلاقیت هنرمندان آن دوره را نشان می‌دهد. این گچ‌بری‌ها اغلب با نقوش اسلیمی، هندسی و گل و بوته طراحی شده‌اند. آینه‌کاری‌های به کار رفته در تالار آینه و برخی اتاق‌های دیگر نیز از ظرافت و دقت بالایی برخوردارند و با بازتاب نور، فضا را روشن‌تر و وسیع‌تر نشان می‌دهند.
شیشه و منبت‌کاری
شیشه‌های رنگی که در پنجره‌ها و درهای ارسی به کار رفته‌اند، هنگام تابش نور خورشید، رقص رنگ‌های زیبایی را در فضای داخلی ایجاد می‌کنند و جلوه‌ای خیال‌انگیز به اتاق‌ها می‌بخشند. منبت‌کاری‌های درهای چوبی و ارسی‌ها نیز نمونه‌ای از هنر چوب ایرانی است که در این بنا به نمایش گذاشته شده است.
نقاشی
علاوه بر این‌ها، نقاشی‌های سقف و دیوار برخی اتاق‌ها که با رنگ‌های زنده و طرح‌های متنوع اجرا شده‌اند، از ویژگی‌های برجسته خانه لاری‌ها به شمار می‌روند. این نقاشی‌ها که گاه به سبک اروپایی و گاه با طرح‌های سنتی ایرانی کشیده شده‌اند، اطلاعات ارزشمندی از هنر نقاشی دوره قاجار ارائه می‌دهند.
راهنمای بازدید از خانه لاریهای یزد
خانه لاری‌ها که امروزه به عنوان موزه اسناد تاریخی یزد مورد استفاده قرار می‌گیرد، یکی از جاذبه‌های گردشگری یزد است که سالانه هزاران گردشگر داخلی و خارجی از آن بازدید می‌کنند. این بنای تاریخی در محله فهادان یزد، یکی از کهن‌ترین محله‌های این شهر قرار دارد.
تایم بازدید
برای بازدید از خانه لاری‌ها می‌توانید همه روزه (به جز ایام سوگواری) از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۹ شب در بهار و تابستان، و از ساعت ۸:۳۰ صبح تا ۷:۳۰ شب در پاییز و زمستان مراجعه کنید. بهای بلیط ورودی برای گردشگران ایرانی بسیار مناسب است و برای گردشگران خارجی نرخ متفاوتی در نظر گرفته شده است.
بهترین زمان برای بازدید از خانه لاری‌ها، فصل‌های پاییز و بهار است که آب و هوای یزد معتدل و مطبوع است. در تابستان به دلیل گرمای شدید هوا، بهتر است در ساعات اولیه صبح یا عصر هنگام از این مکان دیدن کنید. زمستان‌های یزد نیز شب‌های سردی دارد، اما روزهای آن معمولاً آفتابی و مناسب برای گشت و گذار است.
آدرس دقیق
برای رسیدن به خانه لاری‌ها می‌توانید از خیابان امام خمینی وارد محله فهادان شوید و با توجه به تابلوهای راهنما، خود را به این بنای تاریخی برسانید. در صورت استفاده از وسایل نقلیه عمومی، می‌توانید در ایستگاه امام خمینی پیاده شوید و مسیر کوتاهی را پیاده طی کنید. برخی از جاذبه‌های دیدنی نزدیک به خانه لاری‌ها عبارتند از: عمارت کلاه فرنگی، زندان اسکندر، بقعه دوازده امام و موزه سکه و مردم‌شناسی حیدرزاده.
جمع بندی
خانه لاریهای یزد یکی از نمونه‌های برجسته معماری کویری ایران است که با طراحی هوشمندانه و تزئینات زیبا، نمایانگر هنر و فرهنگ غنی این سرزمین است. این بنای تاریخی با فضاهای سنتی چون حیاط، ایوان، بادگیر و اتاق‌های متنوع، سازگاری بالایی با اقلیم گرم و خشک یزد دارد.
امروزه خانه لاری‌ها نه‌تنها به‌عنوان یک موزه اسناد تاریخی فعالیت می‌کند، بلکه خود به‌عنوان یک اثر زنده از تمدن ایرانی شناخته می‌شود. بازدید از این خانه، فرصتی برای لمس تاریخ و معماری اصیل ایرانی است که تجربه‌ای خاص برای هر گردشگر رقم می‌زند.
