به گفته‌ی کارشناسان پرشین هتل، دروازه قرآن شیراز یکی از زیباترین و با شکوه ترین بناهای تاریخی ایران است که بیش از هزار سال بر سردر ورودی این شهر زیبا ایستاده است. این اثر ارزشمند که در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، نمادی از هویت فرهنگی و معماری اسلامی ایران محسوب می شود.
درنگی در تاریخچه، معماری و اهمیت فرهنگی این بنای باشکوه، ما را با یکی از گنج های گرانبهای تمدن اسلامی آشنا می کند. با این مطلب از مجله گردشگری همراه باشید.
تاریخچه کهن دروازه قرآن؛ از عضدالدوله تا امروز
دروازه قرآن شیراز ریشه در عمق تاریخ دارد و قدمت آن به بیش از هزار سال پیش، یعنی قرن چهارم هجری قمری بازمی گردد. این بنای تاریخی نخستین بار در زمان عضدالدوله دیلمی از خاندان آل بویه ساخته شد که با هدف تبرک و حفاظت روحانی از مسافران و کاروان ها، قرآنی نفیس در بالای آن جای داد. در آن زمان شیراز به عنوان یکی از مراکز مهم سیاسی و فرهنگی ایران شناخته می شد. اگر قصد دارید در سفر خود اقامتی راحت داشته باشید، گزینه‌های متنوع رزرو هتل شیراز در نزدیکی این بنا می‌توانند دسترسی شما به جاذبه‌های تاریخی را آسان‌تر کنند.
در دوره زندیه، کریم خان زند این دروازه را بازسازی کرد و اتاقی به بالای آن افزود و دو جلد قرآن بزرگ نفیس، به خط سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری، در اتاقک بالای آن جای داد. این قرآن ها که به قرآن هفده من معروف بودند، به دلیل وزن قابل توجه آن (حدود ۵۱ کیلوگرم) به این نام شهرت پیدا کردند. امروزه بازدید از این اثر تاریخی در برنامه اغلب تورهای شیراز گنجانده می‌شود و گردشگران می‌توانند از نزدیک شاهد شکوه و اصالت آن باشند.
در دوره قاجاریه، این بنا به علت وقوع چندین زلزله دچار صدمات زیادی شد که محمد زکی خان نوری آن را تعمیر کرد.
دوران تخریب و بازسازی مجدد
در سال ۱۳۱۵ این بنا توسط شهردار وقت شیراز تخریب شد. اما خوشبختانه در سال ۱۳۲۸ شمسی، این اثر تاریخی با همت یکی از بازرگانان شیراز به نام حاج حسین ایگار معروف به اعتماد التجار، مجددا بازسازی شد. این پروژه تلاشی هدفمند برای احیای بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی از دست رفته شهر بود.
انتقال قرآن های تاریخی
امروزه قرآن های نفیس اصلی که بر فراز دروازه قرار داشتند، برای حفاظت بهتر به موزه پارس شیراز منتقل شده اند. این نسخه های دست نویس قرآن که به خط ثلث عالی منسوب به ابراهیم سلطان نوه شاهرخ تیموری نوشته شده بودند، از جمله گرانبهاترین آثار کتابت ایرانی محسوب می شوند.
ویژگی های معماری دروازه قرآن
معماری دروازه قرآن شیراز نمونه ای بارز از هنر معماری ایرانی-اسلامی است که زیبایی و شکوه خاصی دارد. این بنا با استفاده از مصالحی مثل سنگ و سیمان ساخته شده که به شیوه سنتی ایرانی طراحی و اجرا شده است.
دروازه قرآن شیراز دارای سه دهنه با قوس تیزه دار است، که شامل یک دهنه بزرگ در میان و دو دهنه کوچک در دو طرف آن است. این ساختار سه قوسی به دروازه ظاهری متناسب و زیبا بخشیده که از ویژگی های بارز معماری اسلامی ایران محسوب می شود.
کاشی کاری و تزئینات
این اثر تاریخی به آیاتی از قرآن کریم و کاشی کاری های زیبایی مزین شده و برای این کار از کاشی هفت رنگ استفاده شده است. کاشی کاری های آبی رنگ و رنگارنگ که در قسمت های شمالی و جنوبی دروازه به کار رفته، جلوه ای خاص و دلنشین به این بنا بخشیده است. پرشین هتل به مسافران توصیه می کند که از نزدیک جزئیات این هنر زیبا را مشاهده کنند.
کتیبه های قرآنی
در پیشانی شمالی این طاق آیه: انّ هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم (سوره اسراء، آیه ۹) و بر پیشانی جنوبی آیه: قل لئن اجتمعت الانس و الجنّ علی... (سوره اسراء، آیه ۸۸) و در گوشه غربی و شرقی طاق آیه: انّا نحن نزّلنا الذّکر و انّا له لحافظون (سوره حجر، آیه ۹) نوشته شده است. این کتیبه ها به خط ثلث و نسخ نگارش شده اند که نمونه ای زیبا از خوشنویسی ایرانی-اسلامی را به نمایش می گذارند.
موقعیت جغرافیایی و دسترسی
دروازه قرآن در شمال شهر شیراز در تنگ الله اکبر میان کوه چهل مقام و کوه باباکوهی قرار دارد و در واقع در خروجی شیراز به سمت کمربندی و جاده مرودشت واقع شده است. این موقعیت جغرافیایی خاص، دروازه را در یکی از زیباترین مناظر طبیعی شیراز قرار داده است.
برای گردشگرانی که قصد رزرو هتل در شیراز دارند، این دروازه در فاصله کمی از مرکز شهر و بسیاری از هتل های معتبر شیراز قرار گرفته است. اگر از سمت شمال شیراز یعنی جاده اصفهان به شیراز وارد شهر شوید، دروازه قرآن را در حاشیه باباکوهی واقع در سمت راست بولوار می بینید.
برای دسترسی به دروازه قرآن با استفاده از اتوبوس، خطوط مختلف اتوبوسرانی شیراز خدمات مناسبی ارائه می دهند. خط اتوبوسرانی ۷۴ مسیر بولوار نارنجستان تا پایانه نمازی و خط اتوبوسرانی ۷۶ مسیر پایانه ولیعصر تا رکن آباد را شامل می شود.
جاذبه های اطراف دروازه قرآن
یکی از مزیت های بازدید از دروازه قرآن، نزدیکی آن به سایر جاذبه های مهم گردشگری شیراز است که امکان برنامه ریزی یک روز کامل گردشگری را فراهم می کند.
دروازه قرآن در فاصله کمتر از ده متری مقبره خواجوی کرمانی و همچنین فاصله کمتر از پانصد متری باغ جهان نما و همچنین فاصله کمتر از هزار متری حافظیه، مقبره شاعر نامدار پارسی زبان حافظ شیرازی، قرار دارد. مسافرانی که رزرو تور شیراز انجام داده اند، می توانند از این مزیت موقعیت جغرافیایی بهره مند شوند.
بوستان خواجوی کرمانی
آرامگاه خواجوی کرمانی در تنگ الله اکبر و در جوار دروازه قرآن شیراز قرار دارد. کمال الدین ابوالعطا محمود بن علی کرمانی متخلص به خواجو، در سال ۶۷۹ هجری قمری در کرمان متولد شد و در سال ۷۵۳ هجری در شیراز وفات یافت. این شاعر بزرگ که از جوانی به سفر پرداخت و چند سالی را در شیراز زندگی کرد، با حافظ ملاقات کرد و میان آن دو رابطه عمیقی پدید آمد.
حافظیه شیراز
آرامگاه حافظ یکی از دیدنی های شهر شیراز است که در یک کیلومتری دروازه قرآن قرار دارد و هیچ مسافری بدون سر زدن به حافظیه و تفال گیری با دیوان حافظ آن جا را ترک نمی کند. این فاصله کم به گردشگران امکان پیاده روی لذت بخش میان این دو جاذبه مهم را می دهد.
بهترین زمان بازدید از دروازه قرآن
دروازه قرآن شیراز هر فصل و زمان زیبایی خاص خود را دارد، اما انتخاب زمان مناسب می تواند تجربه بازدید را چندین برابر لذت بخش تر کند.
بهترین زمان بازدید از دروازه قرآن در طول روز، به سلیقه شما و همچنین زمان سفر به شیراز بستگی دارد. اگر در طول روز برای بازدید از این جاذبه اقدام کنید، می توانید جزئیات معماری آن را مشاهده کنید. در روز، نور طبیعی خورشید جزئیات کاشی کاری ها و کتیبه های قرآنی را به زیبایی نمایان می کند.
شب برای تماشای دروازه قرآن شیراز بسیار مناسب تر است. علت این توصیه هم نورپردازی خاص بنای دروازه قرآن شیراز است که زیبایی آن را چند برابر می کند. نورپردازی شبانه این بنای تاریخی، منظره ای رویایی و خیره کننده ایجاد می کند که در حافظه هر بیننده ای ماندگار می شود.
این بنا در عید نوروز و به خصوص در بهار شلوغ تر از همیشه است. فصل بهار با شکوفه های درختان اطراف، دروازه قرآن را در قابی از سبزی و نشاط قرار می دهد. گردشگرانی که قصد رزرو هتل شیراز در این فصل دارند، باید آماده استقبال از جمعیت بیشتری از گردشگران باشند.
فرهنگ و باورهای مردمی
دروازه قرآن تنها یک بنای معماری نیست، بلکه بخشی از فرهنگ و باورهای عمیق مردم شیراز محسوب می شود. از گذشته تا امروز، این دروازه در قلب مردم جای خاصی داشته است.
یک رسمی از قدیم الایام در شیراز بود که مردم شیراز روز اول هر ماه قمری به کنار این بنا می آمدند و از زیر آن رد می شدند که تا آخر ماه در پناه قرآن در مقابل هرگونه بلا و مشکلات خود را بیمه کنند. این سنت زیبا نشان دهنده عمق اعتقاد و ارتباط معنوی مردم شیراز با این بنای مقدس است.
قرار دادن قرآن بالای دروازه، نشانه ای از پیوند معنوی و فرهنگی مردم با قرآن و اعتقادات مذهبی آن ها محسوب می شود. این عمل از گذشته تا امروز نمادی از امنیت و آرامش برای عبورکنندگان از این مسیر مهم شهر به شمار می آید.
امکانات و خدمات اطراف
اطراف دروازه قرآن شیراز امکانات و خدمات مناسبی برای پذیرایی از گردشگران فراهم شده است که تجربه بازدید را راحت تر و لذت بخش تر می کند.
رستوران شاندیز، باکویه، هفت خان، رستوران‌های هتل بزرگ شیراز و زمرد، از جمله بهترین رستوران های شیراز، نزدیک دروازه قرآن شیراز هستند. گردشگران می توانند پس از بازدید از این بنای تاریخی، از طعم غذاهای محلی و خوشمزه شیراز لذت ببرند.
امروزه اطراف دروازه قرآن مجموعه ای تفریحی و گردشگاهی شهری محسوب می شود. این مجموعه با فضاهای سبز و آرام، مکانی مناسب برای استراحت خانواده ها و عکاسی فراهم کرده است. مسافرانی که رزرو تور شیراز انجام داده اند، می توانند زمان بیشتری را در این محیط دلنشین سپری کنند.
اهمیت گردشگری و اقتصادی
دروازه قرآن شیراز به عنوان یکی از مهم ترین نمادهای این شهر تاریخی، نقش بسزایی در توسعه گردشگری منطقه ایفا می کند. هر ساله هزاران گردشگر داخلی و خارجی برای دیدن این اثر ارزشمند به شیراز سفر می کنند.
شیراز یکی از شهر های تاریخی و جذاب ایران است که جاذبه های بی شماری دارد و بازدید از آن ها، همیشه در اولویت گردشگران است. دروازه قرآن با موقعیت استراتژیک خود در ورودی شهر، نخستین تجربه گردشگران از زیبایی های شیراز محسوب می شود.
حضور گردشگران در این منطقه، فرصت های شغلی متعددی برای مردم محلی ایجاد کرده است. از راهنمایان محلی گرفته تا فروشندگان صنایع دستی، سوغات و خدمات تفریحی، همگی از رونق گردشگری این منطقه بهره مند می شوند. هتل های اطراف نیز از جمله مزایای اقتصادی حضور این بنای تاریخی محسوب می شوند.
حفاظت و مرمت
دروازه قرآن در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است. این ثبت رسمی، تضمین کننده حفاظت قانونی از این اثر ارزشمند و انجام مرمت های دوره ای برای نگهداری مناسب آن است.
مرمت و نگهداری از دروازه قرآن نیاز به دقت و تخصص خاصی دارد، زیرا کاشی کاری ها و کتیبه های قرآنی آن نیازمند حفاظت ویژه هستند. متخصصان میراث فرهنگی با استفاده از تکنیک های مدرن و مواد سنتی، تلاش می کنند تا این بنای تاریخی را برای نسل های آینده حفظ کنند.
دروازه قرآن در ادبیات و هنر
دروازه قرآن شیراز نه تنها یک بنای معماری، بلکه منبع الهامی برای شاعران، نویسندگان و هنرمندان بوده است. این بنا در شعرها، داستان ها و آثار هنری مختلف جای خود را پیدا کرده و به عنوان نمادی از زیبایی، معنویت و اصالت ایرانی مطرح شده است.
بسیاری از شاعران معاصر در اشعار خود به زیبایی و شکوه دروازه قرآن اشاره کرده اند. این دروازه در آثار نقاشی، عکاسی و حتی فیلم ها به عنوان یکی از نمادهای شناخته شده شیراز و ایران حضور پیدا کرده است.
امروزه نیز هنرمندان جوان از زیبایی و عمق معنایی دروازه قرآن الهام می گیرند و آثار مدرنی با موضوع این بنای تاریخی خلق می کنند. این استمرار الهام بخشی، نشان دهنده ماندگاری و اهمیت فرهنگی این اثر ارزشمند است.
نتیجه گیری
دروازه قرآن شیراز فراتر از یک بنای تاریخی، نمادی از هویت فرهنگی و معنوی ملت ایران است. این اثر بی نظیر که بیش از هزار سال بر سردر شیراز ایستاده، شاهد فراز و نشیب های تاریخ بوده و همچنان با تمام شکوه و زیبایی خود پذیرای میهمانان است.
بازدید از دروازه قرآن تجربه ای فراموش نشدنی از تاریخ، معماری، فرهنگ و معنویت ایرانی است. این بنا با موقعیت جغرافیایی مناسب خود در کنار سایر جاذبه های شیراز، فرصت طلایی برای آشنایی عمیق تر با گنج های فرهنگی ایران فراهم می کند.
برای گردشگرانی که قصد سفر به شیراز دارند، بازدید از دروازه قرآن امری ضروری است. این تجربه نه تنها چشم ها را از زیبایی معماری ایرانی-اسلامی سیراب می کند، بلکه روح را نیز با عمق معنوی و فرهنگی این اثر ارزشمند غنی می سازد.
