به گفته‌ی کارشناسان پرشین هتل ، شیراز، پایتخت شعر و ادب ایران، خانه آثار تاریخی بی شماری است که هر کدام داستانی خاص را روایت می کنند. در میان این گنجینه های معماری، خانه زینت الملک شیراز جایگاه ویژه ای دارد. این عمارت زیبا که بیش از دو قرن قدمت دارد، امروز یکی از جاذبه های اصلی گردشگری شیراز محسوب می شود و میزبان هزاران بازدیدکننده است.
خانه زینت الملک قوام که در ضلع غربی باغ نارنجستان قوام واقع شده، نمونه ای بی نظیر از معماری دوران قاجار است. این بنای تاریخی به عنوان یکی از بهترین خانه های تاریخی شیراز، فرصتی برای آشنایی با فرهنگ و هنر ایرانی فراهم می کند، با مجله‌ی گردشگری پرشین هتل همراه باشید تا با این خانه بی نظیر بیشتر آشنا شوید.
تاریخچه خانه زینت الملک شیراز
خانه زینت الملک شیراز دارای تاریخی طولانی و پر فراز و نشیب است که به دوران قاجار برمی گردد. ساخت این عمارت شاهانه در سال 1290 هجری قمری توسط علی محمد خان قوام الملک دوم آغاز شد و پس از 12 سال تلاش مداوم، در نهایت توسط محمد رضا خان قوام الملک سوم در سال 1302 هجری قمری به پایان رسید. اگر قصد دارید با تاریخ و فرهنگ این شهر بیشتر آشنا شوید، رزرو تور شیراز می‌تواند بهترین گزینه برای بازدیدی کامل از چنین بناهای ارزشمند باشد.
این خانه تاریخی برای بانوی محترمی به نام زینت الملوک قوامی، دختر قوام الملک چهارم (حبیب الله خان قوام) و همسر فروغ الملک طراحی و ساخته شد. زینت الملک زنی مومن و خیر بود که در تمام شیراز به خیرخواهی اش شناخته می شد و درب خانه اش همیشه به روی نیازمندان و مستمندان باز بود. گردشگرانی که قصد تجربه اقامتی دلنشین و آرام در این شهر تاریخی را دارند، می‌توانند با رزرو هتل‌های شیراز به‌راحتی سفر خود را تکمیل کنند.
خاندان قوام و جایگاه آنها در تاریخ
خاندان قوام الملک از خانواده های نفوذمند و دیوان سالار قاجار بودند که قدرت و نفوذ بسیار زیادی در دربار قاجار و در شیراز داشتند. نسل این خانواده بزرگ به حاج ابراهیم خان کلانتر، صدراعظم آقامحمد خان قاجار برمی گردد. این خاندان در زمان های مختلف به عنوان والی و کلانتر در استان فارس حکومت می کردند و از قدرت و نفوذ بالایی برخوردار بودند.
زینت الملک بانوی خیری بود که با کارهای نیکوکارانه اش در سراسر شیراز شناخته می شد. او همواره با برپایی سفره های نذری و کمک به نیازمندان، دل مردم را به دست آورده بود و جایگاه ویژه ای در قلب شیرازیان داشت.
معماری بی نظیر خانه زینت الملک
خانه زینت الملک شیراز نمونه ای عالی از معماری سنتی ایرانی در دوران قاجار است که با تاثیرپذیری از هنر اروپایی، جلوه ای متفاوت یافته است.
این عمارت بر روی مساحتی برابر با 3300 متر مربع با زیربنایی برابر با 2700 متر مربع ساخته شده و دارای بیش از 20 اتاق است که همگی به یکدیگر راه دارند. معماری این خانه به صورت درونگرا طراحی شده و در محور طولی ساخته شده است.
ورودی و هشتی خانه
درب ورودی خانه زینت الملک قوام در سمت شرق قرار گرفته و با معرق کاری های زیبا تزیین شده است. دو سکوی معرق کاری شده جلوی در ورودی دیده می شود که در کنار آنها دو سرباز هخامنشی، نیزه به دست ایستاده اند. مثل هر خانه سنتی ایرانی دیگر، درب ورودی خانه به یک هشتی باز می شود که ویژگی معماری ایرانی اسلامی است و برای جدا کردن فضای اندرونی از بیرون و حفظ حریم خانه کاربرد داشته است.
کاشی کاری های هفت رنگ فیروزه ای که در ورودی و پیشانی این عمارت باشکوه جای گرفته، مجذوب کننده است. بر روی هلال زیبای عمارت، نقش هایی از شیر و خورشید، دو فرشته، آیات قرآن و آیه «نصر من الله و فتح قریب» به تصویر درآمده است.
حیاط و باغچه های زیبا
پس از طی کردن راهرو هشتی، به حیاط باصفای خانه وارد می شوید که دو باغچه زیبا در آن خودنمایی می کنند. در حیاط خانه، علاوه بر ازاره های سنگی حجاری شده و مشبک کاری شده، دو باغچه زیبا روبروی هم، یک حوض بزرگ از شش قطعه سنگ یک پارچه و یک حوض کوچک قرار گرفته است.
دور تا دور حیاط دیوارهای سنگی مشبکی دیده می شود که نقش تهویه و نورگیر را برای زیرزمین خانه ایفا می کنند. خانه زینت الملک شیراز جز معدود خانه هایی است که دارای زیرزمینی به صورت سراسری است.
تالار آینه: شاهکار معماری دوران قاجار
جذاب ترین قسمت خانه زینت الملوک، تالار آینه است که در ضلع غربی واقع شده است. این اتاق بزرگ و باشکوه که دیوارهای آن به زیبایی هر چه تمام با آینه کاری، گچ بری های چشم نواز و نقاشی هایی به سبک اروپایی مزین شده است، بی شک گل سرسبد خانه زینت الملک محسوب می شود.
سقف این اتاق از جنس چوب است که نقشی همانند فرش بر روی آن نقش بسته و با آینه کاری های زیبایی ترکیب شده است. این اتاق دارای پنجره های متعدد با شیشه های رنگی رو به ایوان و حیاط اصلی خانه است که جلوه سحرآمیزی به فضا می بخشد.
رزرو هتل در نزدیکی این جاذبه تاریخی امکان پذیر است و می توانید با اقامت در شیراز، از نزدیک شاهد زیبایی های این تالار باشید.
اتاق های متنوع با تزیینات خاص
خانه زینت الملک دارای بیش از 20 اتاق است که هر کدام با تزیینات و دکوراسیون های مختلف آراسته شده اند. نقاشی های زیبا، گچ بری های مختلف و آینه های زرق و برق در تمام اتاق ها دیده می شود. سقف های چوبی اتاق ها با تصاویر گوناگونی از حیوانات، پرندگان، گل و بوته تزیین شده اند.
پنجره های خانه به صورت ارسی هستند و شیشه هایی که در آنها به کار رفته، باعث می شود تا نقش های زیبایی از نور بر روی اتاق ها منعکس شود. جالب است بدانید که این پنجره ها توسط قوام الملک از اروپا به ایران آورده شده اند.
موزه مادام توسو شیراز: زیرزمین پر از تاریخ
یکی از متمایزترین ویژگی های خانه زینت الملک، زیرزمین بزرگ آن است که تمام سطح بنا را در بر می گیرد. این زیرزمین که در گذشته برای نگهداری مواد غذایی، اسلحه خانه و استراحت استفاده می شد، امروزه به موزه ای خاص تبدیل شده است که به آن موزه مادام توسو شیراز می گویند.
در زیرزمین خانه زینت الملک مجسمه های مومی از مشاهیر فارس و افراد معروفی از جمله کریم خان زند، سعدی، نصیرالملک، حافظ، شاپور اول و خود زینت الملک قوامی قرار دارد. این مجسمه ها توسط بنیاد فارس شناسی شیراز و در مدت 4 سال توسط گروهی از هنرمندان مجسمه ساز به سرپرستی استاد شانس ساخته شده اند.
تجربه ای منحصر به فرد در موزه
با ورود به این موزه، حس و حال زمان مشروطه و آن انقلاب بزرگ، به شما منتقل می شود. رزرو تورهای گردشگری شیراز معمولا شامل بازدید از این موزه است. مجسمه ها با چهره واقعی شان فرقی ندارند و می توانید کنارشان عکس بگیرید.
در ابتدا 37 تندیس برای نمایش در موزه آماده شدند اما به خاطر استقبال مردم، گردشگران و هنرمندان، 22 تندیس دیگر نیز ساخته شده و به موزه اضافه شدند. زیرزمین سرتاسر آجرکاری شده و در قسمت های بیرونی آن پنجره های سنگی مشبکی به چشم می خورد که علاوه بر کاربردهای زیبایی شناختی، موجب ورود نور به داخل و تهویه هوای سرداب می شوند.
اتصال به نارنجستان قوام
خانه زینت الملک در واقع قسمت اندرونی باغ نارنجستان قوام محسوب می شده و با یک راه زیرزمینی به عمارت نارنجستان متصل می شود. فاصله خانه زینت الملک شیراز تا نارنجستان قوام تنها یک کوچه است و در گذشته این مسیر زیرزمینی برای رفت و آمد اهالی خانه و محارم استفاده می شده است.
بین خانه زینت الملک و نارنجستان قوام، به اندازه یک کوچه فاصله است که در همان کوچه می توانید درب ورودی خانه تاریخی زینت الملوک را پیدا کنید. رزرو هتل خود را در نزدیکی این مجموعه زیبا انجام دهید و در مدت اقامت خود از هر دو جاذبه و سایر جاذبه های نزدیک به این خانه تاریخی بازدید نمایید.
موقعیت جغرافیایی و دسترسی
خانه زینت الملک قوام در خیابان لطفعلی خان زند و در مجاورت باغ نارنجستان قوام واقع شده است. این بنای تاریخی در محله ای قرار دارد که مردم شیراز آن را با نام گود عرب ها می شناسند.
راه های دسترسی
برای رسیدن به خانه زینت الملک می توانید از روش های مختلفی استفاده کنید. نزدیک ترین ایستگاه مترو به این مکان، ایستگاه وکیل الرعایاست. از آنجایی که مترو شیراز با یک خط فعالیت می کند، می توانید در نزدیک ترین ایستگاه به خودتان سوار مترو شوید و در ایستگاه وکیل پیاده شوید. همچنین می توانید با تاکسی، اتوبوس و خودروی شخصی به این مکان دسترسی پیدا کنید.
این جاذبه تاریخی از مسجد نصیرالملک شیراز تنها 5 دقیقه فاصله دارد و با فرودگاه شیراز فقط 10 کیلومتر فاصله دارد. برای گردشگرانی که با رزرو تور شیراز به این شهر سفر می کنند، دسترسی به این مکان بسیار آسان است.
ساعات کاری و قیمت بلیط
خانه زینت الملک در تمام روزهای هفته حتی جمعه ها از ساعت 8 صبح تا 7 عصر میزبان گردشگران است. تنها ایامی که این خانه تاریخی تعطیل است، ایام سوگواری همگانی مانند تاسوعا و عاشورا می باشد.
برای ورود به خانه زینت الملوک باید بلیط ورودی تهیه کنید. هزینه ورودی برای گردشگران داخلی 30 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 50 هزار تومان است. برای بازدید از این مکان مدت 1 تا 2 ساعت پیشنهاد می شود تا بتوانید از تمام زیبایی های این عمارت بهره ببرید.
امکانات و خدمات
خانه زینت الملک امروزه محل استقرار بنیاد فارس شناسی و انجمن های مختلفی است که شامل انجمن دوست داران محیط زیست فارس، انجمن عکاسان، انجمن حمایت از کودکان کار و سایر تشکل های فرهنگی هنری است. یک کتابخانه تخصصی تاریخ و هنر نیز در این عمارت قرار دارد.
همچنین در قسمت زمستان نشین بنا یک کافه خدمات رسانی می کند و می توانید در فضایی تاریخی و دلنشین نوشیدنی های گرم نوش جان کنید. فروشگاه سنگهای تزیینی نیز در این مجموعه موجود است.
جاذبه های اطراف
در اطراف خانه زینت الملک جاذبه های تاریخی مهم دیگری قرار دارد که می توانید در یک روز از همه آنها بازدید کنید:
- نارنجستان قوام (فقط چند قدم فاصله)
- مسجد نصیرالملک (2 دقیقه با خودرو)
- خانه نصیرالملک (2 دقیقه با خودرو)
- باغ دلگشا شیراز (10 دقیقه با خودرو)
- سعدیه شیراز (13 دقیقه با خودرو)
- حافظیه شیراز (15 دقیقه با خودرو)
اهمیت تاریخی و فرهنگی
خانه زینت الملک در سال 1354 با شماره ثبت 938 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه تاریخی نمونه ای عالی از یک خانه با تمامی المان های معماری سنتی ایرانی است که در کنار تمامی المان های ایرانی، در بعضی از اتاق ها نقاشی‌هایی از زنان و کودکان اروپایی نیز دیده می شود که نشان دهنده تاثیرپذیری معماری قاجار از هنر اروپایی هستند.
نقش خانه در جنگ تحمیلی
جالب است بدانید که در سال 1359 بعد از حمله عراق، از خانه زینت الملک برای اسکان آوارگان جنگی استفاده شد. همچنین در طول جنگ تحمیلی ایران و عراق، این خانه به عنوان پناهگاه امن خانواده های جنگ زده مورد استفاده قرار گرفت.
نکات مهم برای بازدیدکنندگان
هنگام بازدید از خانه زینت الملک چند نکته مهم وجود دارد که رعایت آنها تجربه شما را بهتر خواهد کرد. اول اینکه حتما از زیرزمین و موزه مادام توسو دیدن کنید، زیرا این بخش یکی از برجسته ترین قسمت های خانه است. دوم اینکه در تالار آینه وقت بیشتری بگذارید چرا که این قسمت شاهکار معماری این عمارت محسوب می شود.
بهتر است در ساعات اول روز یا عصرگاه که نور طبیعی مناسب است از این خانه بازدید کنید تا بتوانید از جلوه نور خورشید بر آینه کاری ها و شیشه های رنگی بهره ببرید. همچنین اگر به عکاسی علاقه مندید، این خانه فرصت های بی نظیری برای گرفتن عکس های خاطره انگیز فراهم می کند.
جمع بندی و توصیه های نهایی
خانه زینت الملک شیراز نه تنها یکی از زیباترین خانه های تاریخی ایران است، بلکه نماد ترکیب هنر سنتی ایرانی با تاثیرات اروپایی در دوران قاجار محسوب می شود. این عمارت که بیش از دو قرن قدمت دارد، امروز یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری شیراز است که سالانه میزبان هزاران بازدیدکننده ایرانی و خارجی است.
با داشتن موزه مادام توسو، تالار آینه خیره کننده، باغ و حیاط زیبا و معماری بی نظیر قاجاری، خانه زینت الملک تجربه ای فراموش نشدنی برای هر بازدیدکننده ای فراهم می کند. بازدید از این خانه تاریخی فرصتی عالی برای آشنایی با فرهنگ، هنر و تمدن ایرانی است و قطعا جزو لیست اولویت های سفر به شیراز قرار خواهد گرفت.
