به گفته کارشناسان پرشین هتل ، شهر مشهد نه تنها به عنوان پایتخت معنوی ایران شناخته می شود، بلکه دارای جاذبه های طبیعی و تاریخی بی شماری در حوالی خود است که هر کدام داستانی جداگانه برای گفتن دارند.
یکی از این جواهر پنهان، بند گلستان است که با وجود قدمت چند صد ساله خود، همچنان به عنوان یکی از زیباترین مناطق توریستی این منطقه به شمار می آید.
این بنای تاریخی که بر روی رودخانه گلستان ساخته شده، ترکیبی منحصر به فرد از معماری اصیل ایرانی و طبیعتی دل انگیز را به نمایش می گذارد.
اگر شما هم از عاشقان سفرهای تاریخی و طبیعت گردی هستید و قصد دارید برای زیارت یا گردشگری به مشهد سفر کنید، آشنایی با بند گلستان مشهد می تواند تجربه ای متفاوت و به یادماندنی برای شما رقم بزند.
در این مطلب از مجله گردشگری قصد داریم شما را با تمام جزئیات این اثر باستانی آشنا کنیم تا بتوانید بهترین تصمیم را برای بازدید از آن بگیرید.
آشنایی با بند گلستان مشهد
بند گلستان یکی از نمادهای ماندگار مهندسی آب در دوران باستان است که نشان دهنده هوشمندی و دانش پیشینیان ما در مدیریت منابع آبی محسوب می شود. این بنا با عمری بیش از پنج قرن، همچنان پابرجا ایستاده و هر ساله پذیرای تعداد زیادی از علاقه مندان به تاریخ و طبیعت است. اگر قصد دارید در تور مشهد از جاذبه های اطراف این شهر دیدن کنید، بازدید از بند گلستان می تواند یکی از جذاب ترین گزینه ها باشد.
وجود این سد تاریخی در کنار طبیعتی سرسبز و دریاچه ای زیبا، منظره ای خیره کننده را خلق کرده که می تواند ساعاتی دلنشین را برای بازدیدکنندگان فراهم آورد. موقعیت این بند در مسیر رودخانه گلستان، به گونه ای انتخاب شده که از لحاظ مهندسی بسیار حساب شده و دقیق است. این انتخاب هوشمندانه باعث شده تا بند گلستان علی رغم گذر سالیان متمادی، هنوز استحکام اولیه خود را حفظ کرده باشد.
برای لذت بردن از این منطقه و اقامتی راحت، رزرو هتل مشهد در نزدیکی جاذبه های طبیعی اطراف می تواند انتخابی هوشمندانه باشد.
موقعیت جغرافیایی بند گلستان
بند گلستان در فاصله هشت کیلومتری غرب شهر مشهد و بر روی رودخانه گلستان قرار دارد. این منطقه در پایان اراضی روستای گلستان و در حدود پنج کیلومتری شمال شرقی طرقبه واقع شده است.
موقعیت جغرافیایی این بند در عرض شمالی 36 درجه و طول شرقی 59 درجه و در ارتفاع 1190 متری از سطح دریا تعیین شده است. این ارتفاع مناسب باعث می شود که آب و هوای منطقه در فصول مختلف سال بسیار مطبوع و دلپذیر باشد.
دسترسی به بند گلستان از مرکز شهر مشهد بسیار آسان است و بازدیدکنندگان می توانند در مدت زمانی کوتاه به این مکان زیبا برسند. فاصله این بند تا مرکز شهر حدود 29 کیلومتر است که با خودروی شخصی در حدود 35 تا 45 دقیقه قابل طی کردن است.
این نزدیکی به شهر باعث شده تا بند گلستان مشهد به یکی از مقاصد محبوب برای تفریحات یک روزه خانواده های مشهدی و گردشگران تبدیل شود.
تاریخچه ساخت بند گلستان مشهد
تاریخچه ساخت بند گلستان به دوره تیموریان یعنی حدود پانصد سال پیش باز می گردد. اما در مورد سازنده دقیق این بنای تاریخی، میان مورخان و پژوهشگران اختلاف نظر وجود دارد.
برخی از منابع تاریخی ساخت این سد را به شاهرخ میرزا، پسر تیمور گورکانی نسبت می دهند، در حالی که گروهی دیگر معتقدند این اثر توسط گوهرشاد بیگم، همسر شاهرخ میرزا بنا شده است.
همچنین عده ای از محققان نام کنیزی به نام گلستان را به عنوان سازنده این بند ذکر کرده اند که احتمالا نام این کنیز منشا نامگذاری بند و روستای گلستان شده است.
در کتاب معتبر اسناد و مکاتبات تاریخی ایران که توسط دکتر عبدالحسین نوایی تالیف شده، سندی موجود است که حاکی از فرمان سلطان ابوسعید گورکانی خطاب به مردم مشهد در خصوص بنای بند گلستان است.
با توجه به اینکه سلطان ابوسعید در سال 837 قمری درگذشت، می توان نتیجه گرفت که ساخت این بند چند سال قبل از این تاریخ آغاز شده است. این مدرک تاریخی از معتبرترین منابع برای تعیین تقریبی زمان ساخت بند گلستان مشهد به شمار می رود.
معماری و ویژگی های منحصر به فرد بند گلستان
معماری بند گلستان نمونه بارزی از مهارت و دانش مهندسی آبی در دوران تیموری است که با استفاده از مصالح بومی و فنون اصیل ایرانی ساخته شده است. این سازه در محلی بنا شده که عرض دره به شکل طبیعی کاهش یافته و دو صخره عظیم در دو طرف آن قرار دارند.
این انتخاب محل باعث شده تا بند بتواند با کمترین مصالح، بیشترین مقاومت را در برابر فشار آب داشته باشد و در طول قرون متمادی پابرجا بماند.
طول بند گلستان در قسمت پایه و کف رودخانه حدود 30 متر است که با بالا رفتن از آن بر طول آن افزوده می شود و در نهایت طول تاج فعلی سد به 130 متر می رسد.
این افزایش طول به سمت بالا یکی از ویژگی های معماری این بند است که باعث توزیع بهتر فشار آب و افزایش پایداری سازه شده است. عرض تاج یا ضخامت سد در بالا 10.5 متر و در پایین حدود 25 متر است که این تفاوت ضخامت نیز به منظور تحمل فشار بیشتر آب در قسمت پایینی طراحی شده است.
مصالح ساختمانی بند گلستان
مصالح اصلی به کار رفته در ساخت بند گلستان شامل سنگ، آجر و ساروج است. ساروج مخلوطی از خاک، شن و آهک بوده که به عنوان یک چسباننده قوی و مقاوم در برابر آب عمل می کرده است.
این مصالح در دوران قدیم به طور گسترده در ساخت بناهای آبی استفاده می شدند و دوام و استحکام بسیار بالایی داشتند. قسمت میانی سازه با سنگ و ساروج پر شده و سطوح بیرونی آن به زیبایی با آجر پوشانده شده است که علاوه بر زیبایی ظاهری، حفاظت لازم را در برابر فرسایش فراهم می کند.
سنگ تکیه گاه بند از جنس گرانیت و گرانودیوریت موسوم به لوکوگرانیت است که یکی از محکم ترین سنگ های موجود در طبیعت محسوب می شود. اگرچه بخشی از بند روی سنگ گرانیت تکیه دارد، اما خود بنا بر روی آبرفت های رودخانه ساخته شده است.
این موضوع باعث شده که کف مخزن بند در قسمت پایه اصلی کاملا غیرقابل نفوذ نباشد، اما طراحی هوشمندانه سازه این مشکل را تا حد زیادی جبران کرده است.
نحوه طراحی و استحکام سازه
طراحی بند گلستان به گونه ای انجام شده که صخره واقع در طرف خارجی آن حکم پشتیبان محکمی را برای بند ایفا می کند. این صخره که به صورت طبیعی در کنار سد قرار دارد، فشار زیادی از آب پشت بند را تحمل کرده و به پایداری کلی سازه کمک می کند.
ارتفاع سرریز بند 20 متر از بستر رودخانه در نظر گرفته شده است که این ارتفاع برای جمع آوری و ذخیره سازی حجم مناسبی از آب کافی بوده است.
مخزن بند در بالاترین ارتفاع حجمی معادل 2.7 میلیون متر مکعب دارد که حجم مفید آن منهای حجم اشغال شده توسط رسوبات حدود 1.5 میلیون متر مکعب برآورد شده است. عمق بند گلستان مشهد در بیشترین حالت 36 متر و در کمترین حالت 18 متر است.
تا سال 1351 ارتفاع اولیه بند 15 متر بود و خروج آب به صورت سرریز از روی تاج بند انجام می شد، اما در همین سال آستان قدس رضوی برای افزایش ظرفیت دریاچه، تعمیرات اساسی را آغاز کرد و حدود 6 متر به ارتفاع بند افزود.
اهمیت تاریخی و فرهنگی بند گلستان مشهد
بند گلستان نه تنها یک سازه مهندسی صرف نیست، بلکه بخشی از میراث فرهنگی و تاریخی استان خراسان رضوی به شمار می آید. این بنا نشان دهنده سطح بالای دانش مهندسی و مدیریت منابع آبی در دوران تیموریان است که با وجود نداشتن ابزارها و امکانات پیشرفته امروزی، توانستند چنین سازه ای را با استحکام بالا بنا کنند.
بند گلستان همچنین یکی از نمونه های برجسته معماری آجری در ایران است که سبک خاص معماری دوره تیموری را به نمایش می گذارد.علاوه بر اهمیت تاریخی و معماری، این بند از نظر فرهنگی نیز جایگاه ویژه ای دارد.
وجود امامزادگان یاسر و ناصر در نزدیکی این منطقه و ارتباط روایات مذهبی با این بند، به اهمیت فرهنگی آن افزوده است.
بسیاری از مردم محلی و زائران برای زیارت این امامزادگان به منطقه سفر می کنند و در همین مسیر از دیدن بند گلستان لذت می برند. اگر قصد رزرو هتل را دارید، می توانید بازدید از این جاذبه تاریخی را نیز در برنامه سفر خود قرار دهید.
نقش بند گلستان در کشاورزی منطقه
هدف اصلی از احداث بند گلستان در ابتدا، تامین آب مورد نیاز برای آبیاری اراضی کشاورزی قریه آبکوه و زمین های پایین دست بوده است.
رودخانه گلستان که از پیوند سه شاخه مایان، دهبار و جاغرق در اطراف روستای حصار به وجود می آید، آب های سطحی حوزه آبریزی به وسعت 302 کیلومتر مربع را در محل بند گلستان جمع آوری می کند. این آب به واسطه سیستم کانال های آبیاری که از بند منشعب می شدند، به مزارع و باغات اطراف هدایت می شد.
آب پشت بند گلستان که از ارتفاعات بینالود سرچشمه می گیرد، قرن ها حاصلخیزی دشت توس و سرسبزی منطقه وکیل آباد را تامین می کرد. باغ های طرقبه، عنبران و جاغرق در مسیر این آب قرار داشتند و از آن بهره مند می شدند.
متاسفانه در سال های اخیر به دلیل خشکسالی های متعدد، آب پشت سد ذخیره می شود و تنها در ایام نوروز یا در صورت بارندگی زیاد تا پایان فروردین، دریاچه سرریز می شود. با این حال هنوز هم این بند نقش مهمی در تامین بخشی از آب مورد نیاز کشاورزی منطقه ایفا می کند.
وقف بودن بند به آستان قدس رضوی
بند گلستان از جمله موقوفات حضرت علی بن موسی الرضا است و مالکیت آن در حال حاضر بین موقوفات آستان قدس رضوی و مسجد گوهرشاد مشترک می باشد.
مدار این وقف بر یازده سهم قرار دارد که هفت سهم آن موقوفه آستان قدس و چهار سهم بقیه وقف بر مصارف جامع گوهرشاد است. این موضوع نشان می دهد که از دیرباز این بند به عنوان یک منبع درآمد برای امور خیریه و مذهبی در نظر گرفته شده بود.
در سال 1356 شرکت سهامی آب منطقه ای خراسان در قبال پرداخت مبلغ مشخصی از هزینه احیای بند، حفاظت از آن را به عهده گرفت. مجددا بر اساس صورتجلسه ای در سال 1360، بند گلستان به طور موقت تا سال 1365 به آستان قدس رضوی تحویل داده شد که این تحویل هنوز هم ادامه دارد.
در سال های اخیر بند گلستان برای مرمت و بازسازی به روی عموم بسته شده است و مسئولان آستان قدس اعلام کرده اند که در حال تهیه طرح گردشگری برای این محدوده هستند.
امکانات تفریحی و گردشگری بند گلستان
بند گلستان علاوه بر ارزش تاریخی و معماری، یکی از مناطق تفریحی محبوب در اطراف مشهد به شمار می آید. دریاچه ای که پشت این بند شکل گرفته، به همراه طبیعت سرسبز اطراف و صخره های مهیب، منظره ای بی نظیر را خلق کرده که برای عکاسی و گذران اوقات فراغت بسیار مناسب است.
در گذشته امکانات تفریحی متنوعی در اطراف بند وجود داشت که بازدیدکنندگان می توانستند ساعاتی خوش را در این منطقه سپری کنند.
با وجود اینکه در حال حاضر امکان دسترسی مستقیم به بند برای عموم وجود ندارد، اما هنوز می توانید از منظره زیبای آن از روستاهای اطراف و نقاط مشخص لذت ببرید.
همچنین طبیعت زیبای روستاهای حصار گلستان و مسیر رسیدن به بند، به خودی خود جاذبه های دیدنی هستند. اگر علاقه مند به تجربه کامل سفر به مشهد هستید، پیشنهاد می کنیم از خدمات پرشین هتل برای رزرو اقامتگاه و برنامه ریزی سفر استفاده کنید.
قایق سواری در دریاچه بند گلستان
یکی از جذاب ترین تفریحات بند گلستان در گذشته، قایق سواری در دریاچه آن بود. آب زلال و آرام پشت سد که توسط کوه ها و صخره ها احاطه شده بود، فضای ایده آلی برای قایقرانی فراهم می کرد.
خانواده ها و گردشگران می توانستند با استفاده از قایق های موجود، سیری در دریاچه داشته باشند و از نزدیک زیبایی های طبیعت اطراف را تماشا کنند. این تجربه به خصوص در روزهای گرم تابستان، فرصتی عالی برای خنک شدن و لذت بردن از فضای دلنشین بود.
قایقرانی در بند گلستان مشهد علاوه بر جنبه تفریحی، تجربه ای آرامش بخش نیز محسوب می شد. صدای آرام آب، نسیم ملایم که از دل کوه ها می وزید و منظره خیره کننده صخره های اطراف، همه و همه به ایجاد حس آرامش و رهایی از استرس روزمره کمک می کرد.
متاسفانه در حال حاضر این امکان به دلیل بسته بودن بند به روی عموم وجود ندارد، اما امید است که با اتمام برنامه های مرمتی و بازسازی، دوباره شاهد بازگشایی این جاذبه و احیای فعالیت های تفریحی آن باشیم.
رستوران ها و کافه های اطراف بند گلستان مشهد
در زمانی که بند گلستان به روی عموم باز بود، رستوران ها و کافه های متعددی در اطراف این منطقه فعالیت داشتند که طیف متنوعی از غذاهای سنتی خراسان و نوشیدنی های گوناگون را ارائه می دادند.
این فضاهای تفریحی به گونه ای طراحی شده بودند که بازدیدکنندگان بتوانند ضمن صرف غذا یا نوشیدنی، از منظره زیبای بند و دریاچه لذت ببرند. غذاهای محلی مانند کباب، آبگوشت و انواع خورش های سنتی از جمله پیشنهادات این رستوران ها بودند.
کافه های اطراف بند نیز با ارائه انواع نوشیدنی های گرم و سرد، فضایی دنج و آرام برای استراحت فراهم می کردند. بسیاری از این کافه ها دارای تراس هایی با چشم انداز مستقیم به دریاچه بودند که محل محبوبی برای نشستن و گفتگو در کنار خانواده و دوستان به شمار می رفتند.
اگرچه امروزه این امکانات به دلیل بسته بودن بند در دسترس نیستند، اما روستاها و مناطق تفریحی نزدیک همچنان رستوران ها و کافه هایی دارند که می توانید از خدمات آنها بهره مند شوید.
بهترین زمان بازدید از بند گلستان مشهد
انتخاب زمان مناسب برای بازدید از بند گلستان می تواند تاثیر زیادی بر تجربه شما از این مکان زیبا داشته باشد. هر فصل از سال ویژگی ها و جذابیت های خاص خود را دارد، اما به طور کلی فصل بهار و اوایل تابستان بهترین زمان برای بازدید از این بند محسوب می شوند.
در این فصول آب و هوای منطقه بسیار مطبوع است و دریاچه پشت بند نیز به دلیل بارندگی های فصل زمستان و بهار، سطح آب مناسبی دارد که منظره ای دلنشین را به وجود می آورد.
در فصل بهار طبیعت اطراف بند به زیباترین شکل خود درمی آید و سبزه زارها و گل های وحشی که در دامنه کوه ها می روند، منظره ای بهشتی را خلق می کنند.
همچنین هوای معتدل این فصل باعث می شود که پیاده روی در مسیرهای اطراف و گذران ساعاتی در طبیعت بسیار لذت بخش باشد. اگر قصد سفر به مشهد در این فصل را دارید، حتما رزرو تور مشهد با قطار را زودتر انجام دهید تا بتوانید با سفری آرام و مقرون به صرفه، از بازدید این جاذبه تاریخی نیز لذت ببرید.
جاذبه های گردشگری در نزدیکی بند گلستان
یکی از مزایای بازدید از بند گلستان این است که می توانید در همان سفر از جاذبه های دیگر منطقه نیز دیدن کنید. اطراف این بند تاریخی، مکان های زیادی وجود دارد که هر کدام داستان و زیبایی خاص خود را دارند.
روستاهای سنتی با معماری اصیل خراسانی، امامزادگان تاریخی، پارک های طبیعی و مسیرهای کوهنوردی، همگی در فاصله ای نزدیک به بند قرار دارند که می توانند برنامه یک روزه یا دو روزه جذابی را برای شما رقم بزنند.
بسیاری از گردشگرانی که برای زیارت به مشهد می آیند، وقت خود را تنها به زیارت حرم اختصاص نمی دهند و دوست دارند از جاذبه های تاریخی و طبیعی اطراف شهر نیز بازدید کنند.
ترکیب بازدید از بند گلستان با سایر اماکن نزدیک، می تواند تجربه سفری کامل و متنوع را برای شما به ارمغان بیاورد. اگر می خواهید یک برنامه سفر منسجم و کامل داشته باشید، استفاده از خدمات رزرو تور می تواند به شما کمک کند تا بهترین مسیرها و مکان ها را بشناسید.
آدرس و مسیرهای دسترسی به بند گلستان مشهد
دسترسی به بند گلستان از مرکز شهر مشهد بسیار راحت و سریع است. مسیرهای مختلفی برای رسیدن به این مکان وجود دارد که می توانید بسته به موقعیت مکانی خود، مناسب ترین مسیر را انتخاب کنید.
فاصله بند تا مرکز شهر حدود 29 کیلومتر است که بسته به ترافیک و نوع مسیر انتخابی، زمان رسیدن به آن بین 35 تا 50 دقیقه متغیر است. جاده های منتهی به بند در وضعیت مناسبی قرار دارند و می توانید با خودروی شخصی یا تاکسی به راحتی به آنجا برسید.
برای رسیدن به بند گلستان مشهد باید از جاده طرقبه یا جاده وکیل آباد عبور کنید. هر دو مسیر جاده های آسفالته و مناسبی هستند که از میان مناظر طبیعی زیبا عبور می کنند. در مسیر، تابلوهای راهنمای مسیر نصب شده اند که به شما در یافتن مسیر صحیح کمک می کنند.
اگر تمایل دارید از طریق حمل و نقل عمومی به این منطقه سفر کنید، می توانید از مینی بوس ها یا تاکسی های بین شهری استفاده کنید که از ترمینال های مشهد به سمت طرقبه و روستاهای اطراف حرکت می کنند.
مسیر دسترسی از مرکز شهر مشهد
برای رسیدن به بند گلستان از مرکز شهر مشهد، می توانید از چند مسیر مختلف استفاده کنید. اولین و محبوب ترین مسیر، حرکت از میدان آزادی به سمت بلوار وکیل آباد است. در این مسیر باید از بلوار وکیل آباد عبور کرده و به سمت پارک جنگلی وکیل آباد حرکت کنید.
پس از عبور از پارک، جاده ای به سمت روستاهای گلستان و حصار وجود دارد که شما را مستقیما به نزدیکی بند می رساند. این مسیر حدود 25 کیلومتر طول دارد و با توجه به شرایط ترافیک، در حدود 35 تا 40 دقیقه زمان می برد.
مسیر دوم از طریق جاده طرقبه است که برای کسانی که از قسمت های غربی شهر حرکت می کنند، مناسب تر است. در این مسیر باید از بزرگراه آیت الله صدوقی به سمت طرقبه حرکت کنید و پس از رسیدن به ورودی طرقبه، به سمت جنوب و روستای گلستان پیچ بزنید.
این مسیر کمی طولانی تر از مسیر اول است اما جاده بسیار خوب و مناظر طبیعی زیباتری دارد. توجه داشته باشید که در روزهای پایانی هفته و تعطیلات، ترافیک در این مسیرها سنگین تر است و بهتر است زودتر حرکت کنید.
راهنمای سفر به بند گلستان برای گردشگران
برای داشتن یک تجربه خوب از بازدید بند گلستان، بهتر است چند نکته را در نظر بگیرید. اول از همه، قبل از حرکت به سمت بند، وضعیت بازبودن یا بسته بودن آن را بررسی کنید، زیرا همانطور که اشاره شد، در برخی زمان ها بند برای مرمت و تعمیرات بسته می شود.
می توانید از طریق تماس با اداره میراث فرهنگی خراسان رضوی یا آستان قدس رضوی از وضعیت فعلی بند مطلع شوید. حتی اگر دسترسی مستقیم به بند امکان پذیر نباشد، همچنان می توانید از منظره آن از نقاط اطراف لذت ببرید.
حتما آب و خوراکی کافی با خود داشته باشید، زیرا ممکن است در مسیر یا نزدیک بند امکانات کافی برای خرید وجود نداشته باشد. البته روستاهای نزدیک دارای مغازه های کوچکی هستند که می توانید از آنها خرید کنید.
برای عکاسی حتما دوربین یا گوشی موبایل با شارژ کافی داشته باشید، زیرا مناظر این منطقه بسیار زیبا و عکاسی برانگیز است. اگر در فصل بهار یا تابستان به بازدید می روید، کلاه و عینک آفتابی را فراموش نکنید، زیرا آفتاب در این منطقه می تواند تند باشد.
برای برنامه ریزی کامل سفر خود و اطمینان از داشتن بهترین تجربه، می توانید از خدمات رزرو هتل پرشین هتل برای اقامت خود در مشهد استفاده کنید.
جمع بندی
بند گلستان مشهد یکی از گنجینه های تاریخی و طبیعی استان خراسان رضوی است که با وجود گذشت قرن ها از ساخت آن، همچنان به عنوان یک جاذبه گردشگری ارزشمند باقی مانده است.
این سازه تاریخی که در دوران تیموریان بنا شده، نمونه ای بی نظیر از مهارت و دانش مهندسی آبی پیشینیان ما است. ترکیب معماری استوار، طبیعت زیبا و موقعیت جغرافیایی مناسب، این بند را به مکانی ایده آل برای بازدید گردشگران و علاقه مندان به تاریخ تبدیل کرده است.
اگر قصد سفر به مشهد را دارید، بازدید از بند گلستان مشهد می تواند تجربه ای متفاوت و به یادماندنی برای شما باشد. چه برای زیارت و چه برای گردشگری، این منطقه فرصتی عالی برای آشنایی با تاریخ و فرهنگ غنی خراسان فراهم می کند.
فراموش نکنید که برای داشتن یک سفر راحت و بدون دغدغه، از پیش برنامه ریزی کنید و از خدمات سایت های معتبر مانند پرشین هتل برای رزرو اقامتگاه و تورهای خود استفاده نمایید.
