به گفته کارشناسان پرشین هتل ، در میان کویر خشک و سوزان کرمان، باغی سرسبز چون نگینی درخشان می درخشد که هر بیننده ای را به حیرت وا می دارد. باغ شازده ماهان یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
در این مطلب از مجله گردشگری ، قصد داریم شما را با این باغ تاریخی که در فاصله 35 کیلومتری شهر کرمان و 2 کیلومتری شهر ماهان قرار دارد، آشنا کنیم. باغ شازده ماهان شنا کنیم . نمونه ای بی نظیر از هنر ایرانیان در خلق بهشتی زمینی در دل کویر است. مسافرانی که با رزرو تور به کرمان سفر می کنند، بازدید از این باغ را هرگز از برنامه سفر خود حذف نمی کنند.
راز سرسبزی باغ شازده ماهان کرمان در دل کویر
شاید اولین سؤالی که با دیدن این باغ سرسبز در میان محیط خشک و بیابانی به ذهن هر گردشگری خطور می کند، این باشد که راز این سرسبزی چیست؟ چگونه در منطقه ای که سالانه بارندگی اندکی دارد، چنین باغ مجللی با درختان سر به فلک کشیده و فواره های همیشه جاری وجود دارد؟
پاسخ این معما در هوش و درایت معماران ایرانی نهفته است. آب مورد نیاز باغ شازده ماهان از قنات و رودخانه تیگران تأمین می شود که سرچشمه آن برف های کوه های جوپار است. این آب زلال و خنک از مرتفع ترین قسمت باغ وارد می شود و به دلیل طراحی شیب دار باغ، به راحتی در تمام نقاط آن جریان پیدا می کند.معمولا تمام مسافرانی که رزرو هتل کرمان انجام داده‌اند بازدید از این باغ تاریخی را در برنامه سفر خود دارند .
نظام آبیاری باغ شازده ماهان به گونه ای طراحی شده که آب پس از گذر از حوض ها و فواره ها و سیراب کردن درختان، از باغ خارج می شود و به روستای تیگران می رسد. این نشان دهنده دانش پیشرفته ایرانیان در مدیریت منابع آب در مناطق کم آب است.
تاریخچه باغ شازده ماهان کرمان؛ میراثی از عصر قاجار
قدمت باغ شازده ماهان به دوران قاجار باز می گردد. این باغ در سال 1276 خورشیدی به دستور محمدحسن خان سردار ایروانی، حاکم وقت کرمان ساخته شد. پس از درگذشت او، عبدالحمید میرزا ناصرالدوله، نوه دختری ناصرالدین شاه، حاکم بعدی کرمان شد و به مدت 11 سال کار ساخت و تکمیل باغ را ادامه داد.
داستان ساخت باغ شازده ماهان
داستان جالبی در مورد ساخت باغ شازده ماهان نقل می شود. گفته می شود زمانی که خبر مرگ ناگهانی ناصرالدوله به گوش معمار باغ می رسد، وی که از سخت گیری های حاکم به تنگ آمده بود، تغار گچی را که در دست داشت به دیوار می کوبد و کار را نیمه تمام رها می کند. به همین دلیل است که امروزه جای خالی چند قطعه کاشی روی سردر ورودی باغ دیده می شود.
این باغ زیبا در سال 1353 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال 1357 مورد مرمت قرار گرفت. متأسفانه در زلزله سال 1360، بخش هایی از باغ آسیب دید که مجدداً بازسازی شد. سرانجام در سال 1390، باغ شازده ماهان به همراه هشت باغ ایرانی دیگر در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.
معماری باغ شازده ماهان کرمان؛ شاهکاری در طراحی باغ ایرانی
معماری باغ شازده ماهان نمونه کاملی از باغ های تخت ایرانی است. این باغ مستطیلی شکل به مساحت پنج و نیم هکتار، طولی حدود 407 متر و عرضی حدود 122 متر دارد. باغ با دیوارهای بلند از محیط بیرونی جدا شده و دارای سردر ورودی باشکوهی است.
یکی از ویژگی های برجسته معماری این باغ، ساختار پلکانی و شیب دار آن است. این ویژگی نه تنها از نظر زیبایی شناختی چشم نواز است، بلکه به جریان یافتن آب در تمام نقاط باغ کمک می کند. آب از بالاترین نقطه باغ وارد شده و در مسیری مستقیم به سمت پایین جریان می یابد و در این مسیر، حوض ها و فواره های متعددی را پر می کند.
اصل تقارن
در معماری باغ شازده ماهان، اصل تقارن به خوبی رعایت شده است. درختان کهنسال در دو سوی محور اصلی باغ کاشته شده اند و جوی های آب به طور متقارن در دو طرف مسیر اصلی جریان دارند. مصالح به کار رفته در ساخت بناهای باغ شامل آجر، ملات گچ، سنگ و کاشی است. کف پیاده راه های باغ با قلوه سنگ مفروش شده که با گذشت زمان همچنان استوار باقی مانده است.
بخش های مختلف باغ شازده ماهان کرمان
باغ شازده ماهان از بخش های متعددی تشکیل شده که هر کدام کارکرد خاص خود را داشته اند. در ادامه به معرفی این بخش ها می پردازیم:
سردرخانه باغ شازده ماهان و داستان کاشی های گمشده
سردرخانه یا همان ورودی باغ، بنایی دوطبقه است که دروازه اصلی ورود به باغ در آن قرار دارد. طبقه بالای سردرخانه شامل اتاق هایی است که در گذشته برای پذیرایی از مهمانان استفاده می شده است. از این طبقه می توان چشم انداز زیبایی از کل باغ و کوه های اطراف را مشاهده کرد.
همان طور که پیشتر اشاره شد، روی سردر ورودی باغ جای خالی چند قطعه کاشی دیده می شود که یادآور داستان معمار و واکنش او به خبر مرگ ناصرالدوله است. این نقص ظاهری که در زیبایی کلی باغ تأثیری ندارد، به بخشی از هویت تاریخی باغ شازده ماهان تبدیل شده است.
بالاخانه و عمارت اصلی باغ شازده ماهان
بالاخانه یا کوشک اصلی باغ، عمارتی دوطبقه است که در انتهای باغ و در بالاترین نقطه آن قرار دارد. این بنا در گذشته محل سکونت دائمی یا فصلی مالک باغ بوده است. مساحت این بنا حدود 487 متر مربع است و از معماری زیبا و چشم نوازی برخوردار است.
امروزه بخشی از این عمارت به رستوران تبدیل شده که گردشگران می توانند در آن استراحت کرده و از منظره زیبای باغ لذت ببرند. اگر به کرمان سفر می کنید و قصد اقامت در این شهر را دارید، می توانید با رزرو هتل کرمان از طریق سایت پرشین هتل، اقامتی راحت و به یادماندنی داشته باشید.
حوض ها و فواره های باغ شازده ماهان
یکی از جذاب ترین بخش های باغ شازده ماهان، حوض ها و فواره های متعدد آن است. در طول محور اصلی باغ، حدود 12 حوضچه پلکانی وجود دارد که آب به صورت آبشاری از یکی به دیگری جریان می یابد.
فواره های طبیعی
نکته جالب توجه درباره فواره های باغ شازده ماهان این است که بدون استفاده از هیچ نیروی برقی یا مکانیکی کار می کنند. این فواره ها بر اساس قانون فیزیک و اختلاف ارتفاع عمل می کنند. آب با فشار طبیعی ناشی از شیب زمین از فواره ها به بیرون می جهد و منظره ای زیبا و شنیدن صدای دلنشین آب را برای بازدیدکنندگان فراهم می کند.
وجود این حوض ها و فواره ها علاوه بر جنبه زیبایی شناختی، باعث خنک شدن هوای باغ در روزهای گرم تابستان می شود. این رویکرد هوشمندانه در طراحی، نشان دهنده درک عمیق معماران ایرانی از اقلیم منطقه و راهکارهای مقابله با گرمای آن است.
باغ خلوت و خانه زعیم باشی در مجموعه باغ شازده
در پشت عمارت بالاخانه، فضایی به نام باغ خلوت وجود دارد که فضایی خصوصی تر برای صاحب باغ بوده است. این بخش شامل باغچه های میوه و گذرگاه هایی با درختان سایه دار است که مکانی دنج و آرام برای استراحت فراهم می کرده است.
خانه زعیم باشی یا همان محل سکونت محافظ باغ، در بالای ساختمان حمام قرار داشته است. از این محل، نگهبان می توانسته کل باغ را زیر نظر داشته باشد. همچنین در مجموعه باغ شازده، حمامی نیز وجود داشته که از چندین فضای تو در تو با ابعاد مختلف تشکیل شده و در پشت دیوار پیرامونی قرار گرفته است.
باغ شازده ماهان، میراثی جهانی در فهرست یونسکو
باغ شازده ماهان یکی از 9 باغ ایرانی است که در سال 1390 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این باغ ها شامل باغ پاسارگاد، باغ ارم شیراز، باغ چهل ستون اصفهان، باغ فین کاشان، باغ عباس آباد بهشهر، باغ دولت آباد یزد، باغ پهلوان پور یزد و باغ اکبریه بیرجند می شوند.
ثبت جهانی باغ شازده ماهان نشان دهنده ارزش فرهنگی و تاریخی بالای این مجموعه است. پس از ثبت در یونسکو، اطلاعات مربوط به این باغ به 35 زبان زنده دنیا ترجمه شده و در نقشه گردشگری یونسکو قرار گرفته است که این امر به معرفی هرچه بیشتر این شاهکار معماری ایرانی به جهانیان کمک کرده است.
هشدار یونسکو به سازمان میراث فرهنگی
در سال 1392، خبری مبنی بر هشدار یونسکو به سازمان میراث فرهنگی منتشر شد مبنی بر اینکه در صورت واگذاری بخش هایی از باغ به بخش خصوصی و تغییر کاربری عمارت ها به اقامتگاه های گردشگری، نام این باغ از فهرست میراث جهانی حذف خواهد شد. این موضوع نشان دهنده اهمیت حفظ اصالت و یکپارچگی این اثر تاریخی ارزشمند است.
راهنمای بازدید از باغ شازده ماهان کرمان
اگر قصد بازدید از باغ شازده ماهان را دارید، اطلاعات زیر می تواند برای شما مفید باشد:
آدرس و ساعات بازدید:
استان کرمان، 35 کیلومتری جنوب غربی شهر کرمان، 2 کیلومتری شهر ماهان، در دامنه کوه های تیگران و ساعت بازدید همه روزه از ساعت 8 صبح تا 10 شب (به جز ایام سوگواری)می‌باشد.
بهترین زمان بازدید
باغ شازده ماهان در تمام فصول سال زیبایی خاص خود را دارد. در بهار و تابستان، سرسبزی و طراوت باغ بیشتر است. در پاییز، رنگ های زرد و نارنجی درختان منظره ای بدیع می آفریند و در زمستان، پوشش برف روی باغ جلوه ای متفاوت به آن می بخشد.
امکانات
در باغ امکاناتی مانند رستوران سنتی، مهمانسرا، فروشگاه صنایع دستی و امکان اسب سواری در اطراف باغ فراهم شده است.
برای سفر به کرمان و بازدید از باغ شازده ماهان، می توانید از خدمات پرشین هتل برای رزرو هتل و تور استفاده کنید.
جمع بندی
باغ شازده ماهان کرمان یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری ایرانی در دل کویر است که با طراحی هوشمندانه و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری، جلوه‌ای از توانایی انسان در خلق زیبایی در شرایط سخت اقلیمی را به نمایش می‌گذارد. این باغ با تقارن چشم‌نواز، شیب‌بندی دقیق و فضایی سرسبز، همانند نگینی در دل طبیعت خشک کرمان می‌درخشد و همواره بازدیدکنندگان را مجذوب خود می‌سازد.
علاوه بر ارزش‌های تاریخی و فرهنگی، بازدید از این باغ تجربه‌ای خاص و دلنشین از حضور در فضایی خوش آب و هوا در دل بیابان است. اگر قصد سفر به کرمان را دارید، باغ شازده ماهان یکی از جاذبه‌هایی است که نباید از دست بدهید. پرشین هتل نیز با ارائه خدمات متنوع اقامتی و تورهای گردشگری، سفر شما را به این نقطه بی‌نظیر آسان‌تر و دلپذیرتر می‌کند.
