به گفته کارشناسان پرشین هتل ، بازار بزرگ کرمان، گنجینه ای از تاریخ و فرهنگ ایران زمین است که در قلب شهر کرمان جای گرفته. این بازار که از میدان ارگ شروع و به میدان مشتاقیه ختم می شود، به عنوان طولانی ترین راسته بازار ایران شناخته می شود و بیش از ۶۰۰ سال قدمت دارد.
در این مطلب از مجله گردشگری ، قصد داریم شما را با بازار کرمان آشنا کنیم . قدم زدن در این بازار، سفری است به عمق تاریخ و فرهنگ این دیار کویری. اینجا می توانید در کنار خرید سوغاتی و صنایع دستی، از معماری شگفت انگیز بناهایی که هر کدام در دوره ای از تاریخ ساخته شده اند، دیدن کنید و لحظاتی خاطره انگیز را برای خود رقم بزنید.
معرفی بازار بزرگ کرمان
بازار بزرگ کرمان که به بازار گنجعلی خان نیز معروف است، قدمتی بیش از ۶۰۰ سال دارد و بیشتر بخش های آن پس از سده هشتم هجری قمری ساخته شده است. این بازار به عنوان یکی از مهم ترین مراکز تجاری و فرهنگی شهر کرمان، از دیرباز محل خرید و فروش کالاهای مختلف و مرکز صادرات و واردات استان بوده است.
در کنار اهمیت تجاری، بازار کرمان به دلیل قرار گرفتن بر سر راه جاده ابریشم، نقش بزرگی در رونق اقتصادی منطقه داشته است. پارچه، ظروف مسی و انواع صنایع دستی کرمان به کشورهای چین و هند صادر و از آنجا نیز ادویه و پارچه وارد می شده است.
بازار بزرگ کرمان در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۸۵۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این بازار نه تنها یک مرکز خرید، بلکه موزه ای زنده از تاریخ معماری ایران است که مجموعه بناهای اطراف آن، ۶۰ درصد از بناهای تاریخی کرمان را تشکیل می دهند.برای بازدید بهتر از این بازار می‌توانید یکی از هتل های کرمان نزدیک این بازار را رزرو کنید.
معماری شگفت انگیز بازار بزرگ کرمان
معماری بازار کرمان نمونه ای برجسته از معماری سنتی ایرانی است که با هدف مقابله با شرایط اقلیمی گرم و خشک منطقه طراحی شده است. سادگی، ویژگی اصلی معماری این بازار است که در فرم تکرارشونده طاق ها در ابعاد بزرگ و کوچک، ریتم منظم، تقارن و رنگ غالب خاکی نمود یافته است.
بازار کرمان سرپوشیده، متراکم و درون گراست تا بیشترین سایه و کمترین میزان جذب گرمای خورشید را داشته باشد. لایه کاه گلی روی بدنه خارجی بنا به شکل عایق عمل می کند و سقف بلند بازار به جریان هوای مطبوع کمک می کند. علاوه بر این، دریچه های طاق ها و بادگیرها به تهویه هوا و تامین نور طبیعی کمک می کنند.
ساختار بازار سنتی کرمان
ساختار اصلی بازار سنتی کرمان از عناصری چون راسته یا گذرگاه اصلی و فرعی، سرا (حیاط میانی با حجره های اطراف)، تیمچه (فضای سرپوشیده برای عرضه کالای خاص) و چهارسوق (محل تقاطع دو راسته اصلی) تشکیل شده است. هر یک از این عناصر، کارکرد خاصی در نظام اقتصادی و اجتماعی بازار داشته اند.
برای رزرو هتل در شهر کرمان و بازدید از این بازار تاریخی می توانید از خدمات آنلاین پرشین هتل استفاده کنید که گزینه های متنوعی برای اقامت در نزدیکی بازار ارائه می دهد.
بخش های مختلف بازار بزرگ کرمان
بازار بزرگ کرمان از بازارهای متعددی تشکیل شده که هر کدام تاریخچه و ویژگی های خاص خود را دارند. این بازارها در راستای محورهای اصلی شمالی-جنوبی و شرقی-غربی قرار گرفته اند و در محل تقاطع آنها چهارسوق هایی شکل گرفته است.
راسته های اصلی بازار شامل راسته جنوبی (از دروازه ریگ آباد تا چهارسوق)، راسته شمالی (از دروازه خراسان تا چهارسوق) و راسته شرقی-غربی (از میدان ارگ تا میرزا رضای کرمانی) می شوند. در ادامه به معرفی مهم ترین بخش های بازار بزرگ کرمان می پردازیم.
بازار گنجعلی خان کرمان
مجموعه گنجعلی خان یکی از شاهکارهای معماری ایران و نقطه عطف بازار کرمان به حساب می آید. این مجموعه در سال های ۱۰۰۵ تا ۱۰۲۹ هجری قمری در زمان حکمرانی گنجعلی خان بر کرمان و طبق دستور شاه عباس بنا شد و به همت پسرش، علیمردان خان تکمیل شد.
بازار گنجعلی خان در حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیاری و در بخش جنوبی میدان گنجعلی خان قرار دارد. در سمت راست این بازار، حمام تاریخی گنجعلی خان و ۱۸ مغازه وجود دارد و در سمت چپ آن طاق نماهای زیبایی طراحی شده اند. این بازار در اطراف میدان گنجعلی خان امتداد یافته و پیونددهنده عملکردهای مختلف مجموعه همچون مدرسه، کاروانسرا، مسجد، ضرابخانه و آب انبار است.
چهار سوق گنجعلی خان
چهار سوق محل تقاطع دو راسته بازار است و چهار سوق گنجعلی خان به دلیل برخورد تقاطع دو راسته بازار در گذشته یکی از مهم ترین و پر ترافیک ترین نقاط شهر محسوب می شد. نمای داخلی چهار سوق با گچ بری و نقاشی های رنگ و روغن تزیین شده است.
با وجود گذشت حدود ۴۰۰ سال از ترسیم این نقاشی ها، هنوز زیبایی خود را حفظ کرده اند. قبل از احداث خیابان های جدید در بافت شهری، گنبدهای بازار به صورت یک باند به هم پیوسته بودند و از مرتفع ترین بناهای شهر بعد از مسجد جامع به شمار می آمدند.
بازار مسگری کرمان
بازار مسگری یکی از معروف ترین و قدیمی ترین بخش های بازار کرمان است که در آن ظروف و اشیای مختلف مسی عرضه می شود. هنگام ورود به این بازار، اولین چیزی که توجه بازدیدکنندگان را جلب می کند، جلوه آهنین بازار همراه با صدای خاص کوبیدن مس است.
ظروف زیبای مسی که هرکدام طرح و نقش خاص خود را دارند، منظره ای سنتی به این بازار داده اند. وجود معدن مس سرچشمه در ۵۰ کیلومتری رفسنجان باعث شده تا راسته مسگرهای بازار کرمان شهرت خاصی داشته باشد. در این بازار می توانید ظروف مسی ساده، ظروف قلم زنی و بسیاری اشکال و اجسام دیگر را به عنوان سوغات کرمان خریداری کنید.
بازار زرگری (قیصریه)
بازار قیصریه یا بازار زرگری، که به بازار ابراهیم خان نیز معروف است، یکی دیگر از بخش های معروف بازار بزرگ کرمان است. ابراهیم خان از حکام شهر کرمان در دوره فتحعلی شاه بود که در زمان زمامداری خود بناها و آثار زیبایی به سبک معماری اسلامی ساخت.
این بازار یکی از مراکز خرید و فروش طلا در ایران است که همیشه جمعیت بالایی از خریداران، فروشندگان و گردشگران در آن رفت و آمد می کنند. در این بازار سنتی ۴۷ مغازه زرگری و طلافروشی فعالیت می کنند و حتی اگر قصد خرید ندارید، بازدید از این بخش از بازار خالی از لطف نخواهد بود.
برای تجربه سفری کامل به کرمان و بازدید از بازار بزرگ آن، می توانید از طریق رزرو تور با امکانات گشت شهری، از دیگر جاذبه های کرمان نیز دیدن کنید.
بازار اختیاری و بازار وکیل کرمان
بازار اختیاری چهارمین قسمت بازار کرمان است که از انتهای بازار جنوبی گنجعلی خان شروع می شود و تا اول بازار وکیل کرمان امتداد می یابد. این بازار کم عرض و تنگ را می توان قدیمی ترین بخش بازار دانست که به دلیل قرارگیری بین بازار گنجعلی خان و وکیل اهمیت دارد.
از عناصر موجود در این بخش از بازار می توان به مسجد چهل ستون، کاروانسرای گلشن، سه بازارچه سرداری و در انتهای آن حمام یا چای خانه سنتی وکیل اشاره کرد.
بازار وکیل کرمان نیز به دستور محمد اسماعیل خان وکیل الملک در سال ۱۲۸۲ هجری قمری ساخته شده و شامل بازار، کاروانسرا، حمام و مسجد می شود. از عناصر مهم این مجموعه می توان به بادگیر و برج ساعت آن اشاره کرد.
بازار مظفری، قلعه محمود و میدان قلعه
بازار مظفری از انتهای بازار وکیل شروع و به خیابان میرزا رضای کرمانی ختم می شود. این بازار در سال ۷۵۰ هجری قمری توسط امیر مبارزالدین محمد مظفر بنا شده است. از عناصر مهم این بخش از بازار می توان به تکیه (صف) عزاخانه، بازار قدمگاه و مسجد جامع کرمان اشاره کرد.
بازار قلعه محمود اولین بخش از بازار شمالی-جنوبی است که در جنوبی ترین بخش آن قرار دارد. به اولین بخش از این بازار، دروازه ریگ آباد نیز می گویند. در گذشته این بازار اهمیت بیشتری داشت و امروزه همچنان برخی آهنگری ها به سبک قدیم در این بخش از بازار فعالیت می کنند.
بازار میدان قلعه نیز از خیابان امام خمینی روبروی بازار قلعه محمود شروع و به چهارسوق گنجعلی خان ختم می شود و به سبب نزدیکی به بازارهای شرقی-غربی، اهمیت و رونق اقتصادی بیشتری نسبت به بازار قلعه محمود دارد.
سوغات و صنایع دستی بازار بزرگ کرمان
بازار کرمان از دیرباز یکی از مراکز اصلی تجارت در جنوب شرق ایران بوده و به‌ویژه در زمینه فروش پارچه، ادویه‌جات، صنایع دستی و ظروف مسی شهرت دارد. این بازار به عنوان مهم‌ترین مرکز پخش ادویه در منطقه شناخته می‌شود و از زیره معروف کرمان تا کاری هندی در آن یافت می‌شود.
صنایع دستی کرمان تنوع بالایی دارند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به پته‌دوزی، قالی و قالیچه کرمانی، ظروف مسی قلم‌زنی‌شده، گلیم شیریکی‌پیچ (ثبت‌شده در یونسکو)، شال کرمانی و ترمه‌بافی اشاره کرد. هر یک از این هنرها نمایانگر فرهنگ و مهارت هنرمندان محلی هستند و در بازار کرمان به وفور عرضه می‌شوند.
خوراکی‌هایی مانند زیره، پسته رفسنجان، قاووت، کلمپه، کماج سهن، مسقطی و انواع حلواها از جمله سوغاتی‌های محبوب کرمان هستند.
استراحت و پذیرایی در بازار بزرگ کرمان
در میان گشت و گذار در بازار بزرگ کرمان، گزینه های متعددی برای استراحت و صرف غذا وجود دارد. یکی از معروف ترین این مکان ها، چایخانه سنتی حمام وکیل است که در فضای یک حمام قدیمی راه اندازی شده و محیطی دلنشین برای استراحت و نوشیدن چای فراهم کرده است.
علاوه بر این، در برخی از کاروانسراهای بازار نیز رستوران ها و سفره خانه های سنتی دایر هستند که غذاهای محلی کرمان مانند بزقرمه (خورشت گوشت بز)، آبگوشت متجنه (غذای سنتی رفسنجان) و خورشت آلوچه کرمانی را سرو می کنند. این مکان ها فرصت خوبی برای آشنایی با طعم ها و ذائقه های غذایی این منطقه فراهم می کنند.
می توانید از فروشگاه های عرضه کننده شیرینی های سنتی کرمان مانند کلمپه، کماج و قاووت دیدن کنید .همچنین فروشندگان ادویه و خشکبار نیز معمولا نمونه هایی از محصولات خود را برای چشیدن به مشتریان تعارف می کنند.
راهنمای کامل بازدید از بازار بزرگ کرمان
برای بازدید از بازار بزرگ کرمان، آشنایی با برخی نکات می تواند سفر شما را لذت بخش تر کند. بهترین زمان برای بازدید از بازار، ساعات اولیه صبح یا عصر است، زیرا در این ساعات از شلوغی بازار کاسته می شود و هوا نیز خنک تر است. توجه داشته باشید که بازار کرمان هر روز هفته به جز جمعه ها و روزهای تعطیل، از ساعت ۹ صبح تا ۲۱:۳۰ فعال است.
برای دسترسی به بازار می توانید از ایستگاه اتوبوس سه راه شمال جنوبی در خیابان شریعتی، ایستگاه تاکسی میرزا رضای کرمانی و تاکسی های مقصد میدان ارگ (توحید) استفاده کنید. بازار دارای ورودی های متعددی است که از میدان ارگ در غرب، خیابان میرزا رضای کرمانی در شرق، خیابان امام خمینی یا خیابان مطهری در جنوب، میدان شهدا یا خیابان شریعتی در شمال می توانید وارد آن شوید.
امکانات بازار گنجعلی خان
برای بازدید کامل از بازار بزرگ کرمان حداقل ۳ تا ۴ ساعت زمان نیاز است. در هنگام بازدید می توانید از امکاناتی نظیر مسجد، سرویس بهداشتی، رستوران و کافه، قهوه خانه، سفره خانه و پارکینگ استفاده کنید. همچنین، بهتر است کفش های راحتی بپوشید و آب کافی همراه داشته باشید، زیرا مسیر بازار طولانی است.
جمع بندی
بازار بزرگ کرمان با قدمتی ششصد ساله، گنجینه ای ارزشمند از معماری، هنر و فرهنگ ایران زمین است. این بازار که از میدان ارگ تا میدان مشتاقیه امتداد دارد، به عنوان طولانی ترین راسته بازار ایران شناخته می شود و بیش از ۶۰ درصد آثار تاریخی شهر کرمان را در خود جای داده است.
گشت و گذار در میان راسته ها و چهارسوق های بازار کرمان، آشنایی با صنایع دستی و سوغاتی های متنوع این شهر، استراحت در چایخانه های سنتی بازار و خرید از مغازه های قدیمی، تجربه ای است که خاطره آن برای همیشه در ذهن شما باقی خواهد ماند. بازار بزرگ کرمان تنها یک مرکز خرید نیست، بلکه موزه ای زنده از تاریخ و فرهنگ ایران است که سفر به آن را نباید از دست داد.
