به گفته کارشناسان پرشین هتل ، در میان جاذبه های فرهنگی و تاریخی ایران، آرامگاه فردوسی در توس مشهد جایگاهی ویژه دارد. این بنای باشکوه که به پاسداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه سرای بزرگ ایرانی بنا شده، همواره میزبان دوستداران فرهنگ و ادب پارسی از سراسر ایران و جهان است.
در این مطلب از مجله گردشگری ، قصد داریم شما را با تاریخچه، معماری و بخش های مختلف این مجموعه فرهنگی آشنا کنیم و راهنمای کاملی برای بازدید از این مکان ارزشمند در اختیارتان قرار دهیم.
آرامگاه فردوسی؛ نگین فرهنگی توس
آرامگاه فردوسی در منطقه تاریخی توس و در فاصله حدود 30 کیلومتری شمال غربی مشهد واقع شده است. این مجموعه فرهنگی با مساحتی حدود 6 هکتار، یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری خراسان رضوی به شمار می رود و سالانه هزاران مسافر تور مشهد را به سوی خود میکشاند. مقبره فردوسی در نزدیکی زادگاهش، روستای پاژ، قرار گرفته و به عنوان نمادی از هویت ملی و فرهنگی ایرانیان شناخته می شود.
بازدید از آرامگاه فردوسی، فرصتی برای ادای احترام به شاعری است که سی سال از عمر خویش را صرف سرودن شاهنامه کرد و با این اثر سترگ، زبان فارسی را از گزند فراموشی و نابودی نجات داد. اگر قصد سفر به مشهد را دارید، می توانید با رزرو هتل مشهد از طریق سایت پرشین هتل، اقامتی راحت را تجربه کرده و برنامه ای برای بازدید از این مکان تاریخی و فرهنگی در نظر بگیرید.
فردوسی؛ حکیم بزرگ ایران زمین
ابوالقاسم فردوسی توسی، شاعر حماسه سرای ایرانی در سال 329 هجری قمری در روستای پاژ از توابع توس چشم به جهان گشود. او از خانواده ای دهقان و ثروتمند بود و در دوران جوانی به فراگیری علوم مختلف پرداخت. فردوسی به القاب مختلفی چون "حکیم سخن"، "حکیم توس" و "استاد سخن" شهرت دارد و بی تردید یکی از بزرگ ترین شاعران ایران زمین به شمار می رود.
شاهنامه، اثر جاودان فردوسی، حاصل 30 سال تلاش بی وقفه اوست که با حدود 60,000 بیت، یکی از بزرگ ترین و برجسته ترین سروده های حماسی جهان به شمار می رود. این اثر ارزشمند، اسطوره ها، افسانه ها و تاریخ ایران را از آغاز تا حمله اعراب به تصویر می کشد و در سه بخش اسطوره ای، پهلوانی و تاریخی تنظیم شده است. فردوسی در سال 416 هجری قمری درگذشت و پیکرش در باغ شخصی اش در توس به خاک سپرده شد.
تاریخچه آرامگاه فردوسی مشهد
تاریخچه آرامگاه فردوسی، داستانی پرفراز و نشیب دارد که بازتاب دهنده احترام ایرانیان به این شاعر بزرگ در طول تاریخ است. پس از درگذشت فردوسی در سال 416 هجری قمری، به دلیل شیعه بودن او، اجازه دفن پیکرش در گورستان عمومی داده نشد و ناچار او را در باغ شخصی اش در توس به خاک سپردند. برای مدت ها مزار او بدون نشان و بنای مشخصی باقی ماند.
نخستین بنای آرامگاه توسط ارسلان حاذب، از سرداران سلطان مسعود غزنوی، ساخته شد که حدود یک قرن پابرجا بود. در طول تاریخ، این آرامگاه بارها مورد تخریب قرار گرفت و بازسازی شد. در حمله مغول، گرگوز، امیر مغول، دستور داد آرامگاه را تخریب کنند و از مصالح آن برای ساخت قلعه ای در توس استفاده کنند. در دوره غازان خان، شخصی به نام امیر ایسن قتلغ مجدداً بنایی در محل مزار فردوسی ساخت، اما این بنا نیز در حملات بعدی از بین رفت.
یافتن مزار و ساخت آرامگاه
پس از قرن ها بی توجهی، در دوره ناصرالدین شاه قاجار، عبدالوهاب آصف الدوله، والی خراسان، مأمور شد تا محل دقیق مزار فردوسی را بیابد. او با کمک چند راهنمای فرانسوی موفق شد مکان مزار را پیدا کند و دو اتاق موقت در آنجا بنا کرد. اما بنای اصلی و باشکوه آرامگاه در دوره پهلوی اول ساخته شد.
در سال 1305، با تلاش هایی که از سوی انجمن آثار ملی صورت گرفت، طرح ساخت آرامگاه باشکوهی برای فردوسی در دستور کار قرار گرفت. پس از برگزاری مسابقه ای بین معماران برجسته، سرانجام طرح کریم طاهرزاده بهزاد انتخاب شد که با الهام از معماری هخامنشی طراحی شده بود. در سال 1313، همزمان با هزاره فردوسی، ساخت آرامگاه به پایان رسید و افتتاح شد.
بازسازی و نگهداری از آرامگاه
اما به دلیل مشکلات فنی و نشست ساختمان، در سال 1343 تصمیم گرفته شد که بنا مجدداً بازسازی شود. این بازسازی تحت نظارت مهندس هوشنگ سیحون انجام گرفت و در سال 1347 به پایان رسید. از آن زمان تاکنون، با برنامه های منظم نگهداری و مرمت، این بنای ارزشمند همچنان استوار باقی مانده است و سالانه پذیرای هزاران بازدیدکننده از سراسر جهان است.
برای داشتن تجربه ای خاطره انگیز از بازدید این مجموعه تاریخی و سایر جاذبه های مشهد، می توانید با مراجعه به پرشین هتل، اقامتگاه مورد نظر خود را رزرو کنید و سفری دلنشین به این شهر زیارتی و تاریخی داشته باشید.
معماری آرامگاه فردوسی
معماری آرامگاه فردوسی، تلفیقی هنرمندانه از سبک های معماری ایرانی و با الهام از بناهای دوره هخامنشی است. ساختار اصلی آرامگاه، بنایی مکعب شکل با مساحت 1043 متر مربع و ارتفاع 18 متر است که بر روی سکویی مرتفع قرار گرفته است. این بنا از هفت مکعب روی هم قرار گرفته تشکیل شده که یادآور معماری زیگورات های باستانی ایران است.
از هر چهار طرف، پلکان هایی به سمت بنا کشیده شده اند و در نمای اصلی آن، 12 ستون با سرستون های تزئینی به شکل دو سر گاو به چشم می خورد. در چهار وجه بنا، کتیبه هایی مرمرین با ابیاتی از شاهنامه حک شده اند و در دیواره جنوبی، نشان فروهر به زیبایی تراشیده شده است. این طراحی نه تنها استحکام و عظمت را نشان می دهد، بلکه حرکت رو به بالا و سوی آسمان را نیز تداعی می کند.
معماری داخلی آرامگاه
معماری داخلی آرامگاه نیز بسیار چشم نواز است. از قسمت غربی وارد بنا می شوید و با عبور از پلکان هایی که در دو سمت شمالی و جنوبی قرار دارند، به فضای زیرزمین می رسید که مدفن فردوسی در آن قرار دارد. بر دیوار پلکان ها، نقوش برجسته ای از داستان های شاهنامه مانند نبرد رستم و سهراب و جنگ ایرانیان و تورانیان حک شده است.
زیرزمین آرامگاه، فضایی وسیع با ابعاد 30 در 30 متر و عمق 5 متر است. در مرکز این فضا، سنگ قبر مرمرین فردوسی قرار دارد که با رگه های قرمز رنگ تزئین شده است. اطراف سنگ قبر را 20 ستون بیست وجهی از جنس سنگ مرمر احاطه کرده اند که بلندی آنها 4.60 متر است. سقف بنا با کاشی های معرق و به شکل پلکانی تزئین شده و ارتفاع آن از کف تا سقف 23 متر است.
در مجموعه آرامگاه علاوه بر فردوسی، دو شخصیت برجسته دیگر، مهدی اخوان ثالث شاعر معاصر و استاد محمدرضا شجریان، خسرو آواز ایران نیز مدفون هستند. برای رزرو هتل و بازدید از این مجموعه ، می توانید از خدمات سایت پرشین هتل استفاده کنید.
بخش های مختلف مجموعه آرامگاه فردوسی
مجموعه آرامگاه فردوسی تنها به بنای اصلی محدود نمی شود و بخش های مختلف دیگری را در بر می گیرد که هر کدام ارزش بازدید دارند. در ادامه با این بخش ها آشنا می شویم.
باغ آرامگاه و طراحی بی نظیر آن
باغ آرامگاه فردوسی با الهام از باغ های ایرانی و به شیوه چهار باغ طراحی شده است. این باغ دارای درختان کهنسال و گل های رنگارنگ است که فضایی آرام و دلنشین برای بازدیدکنندگان فراهم می کند. در محوطه باغ، استخری بزرگ به ابعاد 10 در 30 متر قرار دارد که تصویر آرامگاه را در خود منعکس می کند.
در داخل استخر، 30 فواره وجود دارد که در سه ردیف ده تایی چیده شده اند. این فواره ها نماد 30 سال تلاش و رنج فردوسی برای سرودن شاهنامه است. هر فواره با گلبرگ های نیلوفر تزئین شده که زیبایی خاصی به استخر بخشیده است. هنگام قدم زدن در باغ آرامگاه، آرامش خاصی را تجربه خواهید کرد که یادآور روح بلند و آرام فردوسی است.
موزه توس و گنجینه آثار تاریخی
موزه توس یا موزه فردوسی، یکی از بخش های مهم مجموعه آرامگاه است که در سال 1384 افتتاح شد. این موزه در محل سابق استراحتگاه آرامگاه قرار دارد و طراحی آن کار هوشنگ سیحون است. موزه در یک طبقه بنا شده و با الهام از عناصر معماری ایرانی طراحی شده است.
در این موزه، مجموعه ای ارزشمند از آثار باستانی و تاریخی مرتبط با فردوسی و منطقه توس به نمایش درآمده است. این آثار شامل سفالینه های دوره اسلامی و پیش از اسلام، سکه های طلا و نقره، ظروف مفرغی، عطردان ها و سایر اشیای تاریخی است. یکی از مهم ترین آثار این موزه، نسخه کهن شاهنامه معروف به "شاهنامه فلورانس" است که حدود 200 سال پس از نگارش شاهنامه کتابت شده و نقشی کلیدی در تصحیح شاهنامه داشته است.
کتابخانه آرامگاه فردوسی
کتابخانه آرامگاه فردوسی یکی دیگر از بخش های مهم این مجموعه است که در ضلع شرقی آرامگاه قرار دارد. این کتابخانه مجموعه ای غنی از کتاب ها و منابع مرتبط با فردوسی، شاهنامه و ادبیات فارسی را در خود جای داده است. کتابخانه در دو طبقه ساخته شده که طبقه اول آن به مخزن کتاب و طبقه دوم به سالن مطالعه اختصاص یافته است.
در حال حاضر، این کتابخانه بیش از 9,000 جلد کتاب دارد که شامل نسخه های مختلف شاهنامه، تصحیح ها و ترجمه های آن، کتاب هایی درباره فردوسی شناسی و سایر منابع مرتبط با ادبیات و تاریخ ایران است. کف کتابخانه با فرشی نفیس مفروش شده که بر زیبایی فضا افزوده است. این کتابخانه محل مناسبی برای محققان و علاقه مندان به ادبیات فارسی است که می خواهند مطالعات خود را در محیطی آرام و سرشار از تاریخ و فرهنگ انجام دهند.
اگر قصد سفر به مشهد را دارید، می توانید با رزرو تور در سایت پرشین هتل، سفری بدون دغدغه را تجربه کنید و از مجموعه آرامگاه فردوسی و سایر جاذبه های مشهد دیدن نمایید.
تندیس فردوسی اثر استاد صدیقی
در جلوی استخر آرامگاه، تندیس باشکوهی از فردوسی قرار دارد که توسط استاد ابوالحسن صدیقی، مجسمه ساز برجسته ایرانی ساخته شده است. این تندیس، فردوسی را در حالتی متفکر و با شکوه نشان می دهد و یکی از نمادهای مهم مجموعه آرامگاه به شمار می رود.
استاد صدیقی در خلق این اثر، تلاش کرده تا عظمت و بزرگی روح فردوسی را به تصویر بکشد. این تندیس که از جنس برنز ساخته شده، فردوسی را نشسته بر صندلی و در حال تفکر نشان می دهد. وجود این تندیس در محوطه آرامگاه، به بازدیدکنندگان کمک می کند تا تصویری از چهره احتمالی این شاعر بزرگ در ذهن خود داشته باشند و ارتباط عمیق تری با او برقرار کنند.
مقبره مهدی اخوان ثالث در مجموعه آرامگاه
در قسمت غربی مجموعه آرامگاه فردوسی، مقبره مهدی اخوان ثالث، شاعر معاصر ایرانی قرار دارد. اخوان ثالث که به "فردوسی قرن بیستم" شهرت داشت، در سال 1369 درگذشت و بنا به وصیت خودش، در کنار آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد. مزار این شاعر ساده و بی پیرایه است و تندیسی از نیم تنه او در بالای سنگ قبر نصب شده است.
مهدی اخوان ثالث از شاعران برجسته معاصر ایران بود که در اشعار خود از حماسه و اسطوره های ایرانی بهره می برد و به زبان فارسی و میراث فرهنگی ایران عشق می ورزید. اشعار او مانند "زمستان" و "آخر شاهنامه" از آثار ماندگار ادبیات معاصر ایران به شمار می روند. حضور مزار این شاعر در کنار آرامگاه فردوسی، پیوندی نمادین بین ادبیات کهن و معاصر ایران برقرار کرده است.
آرامگاه استاد محمدرضا شجریان
در بخش دیگری از محوطه آرامگاه فردوسی، مزار استاد محمدرضا شجریان، خسرو آواز ایران قرار دارد. استاد شجریان در 17 مهر 1399 درگذشت و بنا به وصیت ایشان، پیکرش در کنار آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد. مزار استاد شجریان ساده و بی آلایش است و همواره با گل های تازه تزئین می شود.
استاد شجریان یکی از برجسته ترین هنرمندان موسیقی سنتی ایران بود که نقش مهمی در حفظ و گسترش موسیقی اصیل ایرانی داشت. او بسیاری از اشعار شاهنامه فردوسی را با صدای گرم و دلنشین خود اجرا کرده و به آنها جانی دوباره بخشیده بود. حضور مزار این هنرمند بزرگ در کنار آرامگاه فردوسی، پیوند عمیق بین ادبیات و موسیقی ایران را نشان می دهد و بر اهمیت فرهنگی این مجموعه می افزاید.
برای بازدید از این مکان های ارزشمند فرهنگی در مشهد، می توانید با رزرو تور مشهد در سایت پرشین هتل، سفری خاطره انگیز را تجربه کنید.
دسترسی به آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی در منطقه توس، در فاصله حدود 30 کیلومتری شمال غربی مشهد واقع شده است. برای رسیدن به این مکان، چند مسیر وجود دارد که می توانید با توجه به شرایط خود، یکی از آنها را انتخاب کنید. اگر با خودروی شخصی سفر می کنید، باید از مشهد به سمت جاده قوچان حرکت کنید و پس از رسیدن به سه راهی فردوسی، به سمت راست بپیچید و وارد بلوار بهارستان شوید. آرامگاه فردوسی در انتهای این بلوار قرار دارد.
اگر قصد استفاده از وسایل نقلیه عمومی را دارید، می توانید از پایانه فردوسی مشهد، اتوبوس های خط 202 را سوار شوید. این اتوبوس ها مستقیماً به آرامگاه فردوسی می روند و مسیر حدود 45 دقیقه طول می کشد. همچنین می توانید با مترو تا ایستگاه نمایشگاه بروید و از آنجا با اتوبوس های خط 202 به آرامگاه برسید.
راهنمای بازدید از آرامگاه فردوسی
ساعات بازدید از مجموعه آرامگاه فردوسی به شرح زیر است: در شش ماهه اول سال (فروردین تا شهریور) از ساعت 8 صبح تا 19:30 عصر و در شش ماهه دوم سال (مهر تا اسفند) از ساعت 8 صبح تا 17 عصر. توجه داشته باشید که آرامگاه در روزهای عزاداری مذهبی مانند تاسوعا و عاشورای حسینی، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام جعفر صادق (ع) و رحلت امام خمینی (ره) تعطیل است.برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید با شماره تلفن 05132663825 تماس بگیرید.
بهترین زمان بازدید از آرامگاه فردوسی، فصل های بهار و پاییز است که آب و هوای مطبوعی دارد و طبیعت اطراف در زیباترین حالت خود قرار دارد. در این فصل ها، می توانید از فضای سبز و زیبای باغ آرامگاه به خوبی لذت ببرید. همچنین، برای جلوگیری از ازدحام جمعیت، بهتر است در روزهای وسط هفته به بازدید از این مکان بروید.
نکات مهم گشت در آرامگاه
در هنگام بازدید از آرامگاه فردوسی، توصیه می شود کفش های راحت بپوشید، زیرا ممکن است نیاز به پیاده روی زیادی داشته باشید. همچنین، در تابستان، کلاه و عینک آفتابی همراه داشته باشید و در زمستان، لباس گرم بپوشید. بازدید از همه بخش های مجموعه، حدود 2 تا 3 ساعت زمان می برد، بنابراین برنامه خود را به گونه ای تنظیم کنید که فرصت کافی برای دیدن همه بخش ها داشته باشید.
جمع بندی
آرامگاه فردوسی، یادگاری ارزشمند از فرهنگ و تمدن ایران و محل آرامش ابدی حکیمی است که با تلاش سی ساله خود، میراث گرانبهای زبان و ادب فارسی را برای نسل های آینده به یادگار گذاشت. این مجموعه فرهنگی با معماری باشکوه، فضای سبز دلنشین و بخش های متنوعی چون موزه، کتابخانه و مقبره های ارزشمند، یکی از جاذبه های مهم گردشگری خراسان رضوی به شمار می رود.
بازدید از آرامگاه فردوسی نه تنها فرصتی برای ادای احترام به این شاعر بزرگ است، بلکه سفری است به عمق فرهنگ و تاریخ ایران زمین. در این مکان، می توانید با روح بلند فردوسی همنشین شوید و عظمت کار او را در حفظ زبان و فرهنگ ایرانی درک کنید. کلام آخر اینکه به قول خود فردوسی:
(بسی رنج بردم در این سال سی / عجم زنده کردم بدین پارسی)
