به گفته‌ی کارشناسان پرشین هتل، بازار تبریز با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع بزرگترین بازار سرپوشیده سنتی جهان است و در قلب شهر تبریز، نگین آذربایجان شرقی، جای گرفته است.
این بازار تاریخی که در مردادماه سال 1389 خورشیدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است، نه تنها یکی از مهمترین مراکز تجاری کشور محسوب می شود، بلکه به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی در سراسر جهان شناخته شده است. با این مطلب از مجله‌ی گردشگری همراه باشید.
اگر قصد سفر به تبریز را دارید حتما بازدید از این بازار را در برنامه خود قرار دهید و قبل از سفر رزرو هتل خود را از سایت پرشین هتل انجام دهید.
تاریخچه پر فراز و نشیب بازار تبریز
تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست ولی بسیاری از جهانگردانی که از سده چهارم هجری تا دوره قاجاریان از این بازار بازدید کرده اند، درباره آن اطلاعاتی ارائه داده اند. پیشتر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جاده ابریشم و گذر روزانه هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است. برای تجربه بازدید از این بازار تاریخی و اقامت راحت در تبریز، می‌توانید از خدمات رزرو هتل تبریز استفاده کنید.
موقعیت استراتژیک بازار تبریز در مسیر جاده ابریشم، آن را به یکی از مهمترین مراکز تجاری عصر خود تبدیل کرده بود. در گذر زمان این مکان تاریخی در معرض حوادث و رویدادهای تاریخی متعددی بوده است.
زلزله های ویرانگر و بازسازی
یکی از مهمترین رویدادهای تاریخی که بازار تبریز را تحت تاثیر قرار داد، زلزله بزرگ سال 1193 قمری بود که تبریز را با خاک یکسان کرد. شاید هیچ شهری از شهرهای ایران در بلازدگی و آسیب دیدگی، به پای این شهر کهن و باستانی نرسد. این بازار حدود 3 سده پیش و پس از وقوع زمین لرزه تاریخی تبریز در سال 1193 قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است.
طولی نکشید که معماران زبردست آن را بازسازی کردند و بازار کنونی مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار است. در سال 1288 نیز سیلی در تبریز جاری شده و به بخش بزرگی از شهر و بازارهای آن آسیب زیادی وارد کرد.
حوادث آتش سوزی در دوران معاصر
شواهد تاریخی نشان می دهد که آتش سوزی نیز در این بازار رواج زیادی داشته است. یکی از جدیدترین حوادث، آتش سوزی سال 1398 بود که در 18 اردیبهشت ماه رخ داد. حوالی ساعت 22:15 دقیقه چهارشنبه 18 اردیبهشت ماه 98 بود که با گزارش مشاهده دود و آتش از بام بازار تبریز از سوی شهروندان، سامانه 125، از ماجرا خبر یافت.
در این حادثه سرای ایکی قاپیلار در آتش سوخت که متاسفانه 2 کشته و 29 مجروح بر جای گذاشت. با تلاش آتش نشانان ساعت 2 و 35 دقیقه بامداد پنجشنبه آتش سوزی در سرای «دو دری» بازار تاریخی تبریز به طور کامل مهار شد. این آتش سوزی که تا 2 صبح 19 اردیبهشت ادامه یافت، حدود 113 مغازه تاریخی را طعمه حریق کرد و 20 میلیارد تومان خسارت وارد کرد.
گردشگران مشهور تاریخی
بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارترایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی، مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز در سفرنامه هایشان تمجید کرده اند.
ابن بطوطه در سفرنامه اش می نویسد: "بازار تبریز یکی از بهترین بازارهایی بود که من در همه شهرهای دنیا دیده ام." شاردن فرانسوی نیز آن را عالی ترین بازارهای آسیا دانسته و از گنبدهای زیبا و طاق های دیدنی آن تعریف کرده است.
معماری بازار تبریز
بازار تبریز از نظر معماری یکی از شاهکارهای هنر ایرانی محسوب می شود که ترکیبی هماهنگ از سبک های مختلف ایرانی را در خود جای داده است. بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سرپوشیده تشکیل شده، یکی از شمال به جنوب دیگری از شرق به غرب. عرض بازار بین 4 تا 5 متر و ارتفاع آن بین 5 تا 6 متر است.
ویژگی های معماری بی نظیر
پوشش سقف راسته ها با توجه به آب و هوای تبریز از طاق های ضربی و آجری ساخته شده است. بالای هر سقف منافذی وجود دارد که نور از آن ها وارد بازار می شود و فضای بازار را روشن می کند. این منافذ برای تهویه هوای بازار نیز مناسب هستند. آجرهای قرمز، زرد و نارنجی بازار تبریز با نظم وترتیب خاصی کنار هم قرار گرفته اند و زیبایی و شکوه معماری ایرانی را به رخ بیننده ها می کشند.
بررسی معماری بازار تبریز نشان می دهد که این بازار شکل مدونی نداشته و معماران و طراحان به تدریج بخش هایی را به آن اضافه کرده اند. تقاطع راسته ها در سه راهی ها و چهار راهی ها را طاق های آجری گنبدی پوشانده است که بزرگترین گنبد بازار، گنبد تیمچه امیر و زیباترین نوع معماری آن تیمچه مظفریه است.
جایزه معماری آقاخان
در شناخت ارزش معماری این بازار، پروژه نوسازی بازار تبریز به عنوان یکی از پنج طرح برگزیده هیئت داوران جایزه معماری آقاخان در سال 2013 شد. این جایزه که به سازمان میراث فرهنگی ایران، دفتر آذربایجان شرقی به عنوان مجری این طرح تعلق گرفت و سید محمد بهشتی شیرازی، مشاور رئیس سازمان میراث فرهنگی، از طرف ایران این جایزه را دریافت کرد.
بخش های مختلف بازار تبریز
بازار تبریز مجموعه ای پیچیده و گسترده از ساختارهای مختلف است که هر کدام کارکرد خاص خود را دارند. این بازار سرپوشیده از 5500 حجره، 35 سرا، 20 راسته و 25 تیمچه تشکیل شده است که در کنارشان حمام، مدرسه، مسجد، کاروان سرا، زورخانه، بقعه، کتابخانه نیز دیده می شود.
راسته ها
به معابر عمومی و اصلی مسقف در بازار که درب ورودی ندارند، راسته بازار گفته می شود. راسته های فرعی، راسته های بزرگ اصلی را به یکدیگر متصل می کنند. از مهمترین راسته های بازار تاریخی تبریز می توان به راسته بازار قدیم، راسته بازار جدید، بازار کفاشان، بازار صادقیه، بازار ابوالحسن، بازار صفی، بازار جمعه مسجد و قیزبستی بازار اشاره کرد.
پرشین هتل برای اقامت مسافرانی که قصد سفر به تبریز و بازدید از این شاهکار معماری را دارند، امکانات و خدمات مناسبی ارائه می دهد.
تیمچه ها
بخش هایی در بازار که درب های ورودی بزرگ و سقف های گنبدی و آجری دارد را تیمچه می گویند. تیمچه ها دارای یک سرایدار (اوداباشی) بوده و در شب ها و ایام تعطیل بسته هستند. هر تیمچه مختص به فروش و نگهداری یک کالای خاص است.
تیمچه امیر که قدمتش به دوره قاجار بازمی گردد، یکی از باشکوهترین تیمچه های بازار تبریز با معماری خارق العاده است که در حوزه فروش طلا و جواهرات فعالیت می کند. تیمچه امیر که طرحی هشت ضلعی دارد علاوه بر کاربندی های زیبا و طاق های مقرنس، بزرگترین گنبد آجری بازار تبریز را در خود جای داده است.
کاروانسراها و امکانات رفاهی
اغلب تیمچه ها و سرای ها بازار دارای سه طبقه می باشند که طبقه زیرین مخصوص انبار کالا، طبقه دوم تجارتخانه و محل کار و طبقه سوم جهت استراحت و آسایش طراحی شده است. در قدیم کاروان های تجاری کالاها و اسباب خود را در محوطه کاروانسراهای بازار خالی می کردند و در اتاق ها و حجره های اطراف کاروانسرا به داد و ستد مشغول می شدند.
کالاها و صنایع دستی
همچنین می توانید در این بازار تاریخی بهترین کالاها و محصولاتی چون محصولات چرمی، فرش، صنایع دستی، پارچه، محصولات گیاهی و ادویه جات را با قیمت های مناسب تهیه کنید.
فرش تبریز، طلای سرخ شرق ایران
یکی از بهترین انواع فرش دستباف ایرانی، فرش تبریز است که با داشتن نقش و نگار عالی و کیفیت بی نظیر، در فهرست محصولات صادراتی لوکس جای گرفته است. برای علاقمندان به خرید فرش در تبریز، بازار مظفریه بهترین مکان برای خرید فرش های نفیس است.
شهر تبریز یکی از مهدهای بافت فرش در ایران محسوب می شود و جالب است بدانید که شهر تبریز، به عنوان شهر جهانی بافت فرش از سوی شورای جهانی صنایع دستی، انتخاب شده است. فرش های تبریز ده ها طرح مختلف با ویژگی ها و مشخصات متمایز دارند. اما متداول ترین و رایج ترین آن ها فرش های طرح ماهی و طرح مرجانی هستند.
در حال حاضر نمونه های فوق العاده ای از تابلو فرش های تبریز در موزه های معروف جهان قرار گرفته اند. قیمت فرش ابریشم تبریز به عوامل مختلفی مانند کیفیت نخ ابریشم، تراکم گره، ظرافت طرح و مهارت بافنده بستگی دارد.
صنایع دستی متنوع
محصولات چرمی و دست دوز، فرش و تابلوفرش های دست بافت، گلیم بافی، جاجیم بافی و پارچه های سوزن دوزی شده از معروف ترین و شناخته شده ترین صنایع دستی تبریز هستن. زیورآلات سنتی تبریز، یکی از آثار چشم نوازی است که هنگام خرید از بازار، چشمان شما را به خود خیره می کند.
سفالگری نیز یکی دیگر از هنرهای سنتی تبریز است که در بازار می توان نمونه های زیبایی از آن مشاهده کرد. سفال خاک سفید زنوز که از دامنه کوه آق داغ استخراج می شود، ماده اولیه اصلی این صنعت محسوب می شود.
مشاغل سنتی فراموش شده
در بازار تبریز بیش از 40 شغل و حرفه مشغول فعالیت هستند. برای بازدید از موزه بازار و مشاغل تبریز باید به انتهای بازار بزرگ تبریز در نزدیکی یخچال تاریخی صادقیه بروید. در اینجا موزه ای سه طبقه به چشم می خورد که می توانید در آن درباره انواع مشاغل تبریز و حتی مشاغل فراموش شده آن اطلاعات کسب کنید.
موزه بازار و مشاغل تبریز 11 غرفه دارد و در میان حرفه هایی که در این موزه به آن ها پرداخته شده است می توان به آهنگری، عطر سازی، عکاسی سنتی و نجاری اشاره کرد.
راهنمای بازدید از بازار تبریز
ساعت کار بازار تبریز همه روزه از 6.30 صبح الی 9 شب به غیر از روزهای جمعه می باشد و راسته ها و مغازه های این بازار از 10 تا 17 فعالیت می کنند و روزهای جمعه و تعطیلات رسمی هم تعطیل هستند. این بازار از سمت شرق به عالی قاپو (مجموعه کاخ های ولی عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع محدود شده و از سمت شمال، بخش هایی از شمال رودخانه مهران رود را شامل می شود.
بازار سرپوشیده تبریز یک کیلومتر طول دارد و گفته می شود هنوز هیچ کس نتوانسته است از تمام بخش های بازار دیدن کند. با وجود 6500 حجره، 20 راسته، 25 تیمچه، 35 سرا، 11 دالان، 4 نوع شغل و صنف و تعداد زیادی مدرسه، مسجد، کاراوانسرا و حمام در بازار تبریز این حرف درست به نظر می رسد.
بهتر است حداقل نیم روز را برای بازدید از این بازار در نظر بگیرید تا بتوانید از اصلی ترین بخش های آن دیدن کنید. برای کسانی که قصد خرید جدی دارند، یک روز کامل پیشنهاد می شود.
امکانات رفاهی و فرهنگی
رستوران حاج علی واقع در بازار کلاهدوزان (بوهچی بازار)، از بخش های نوستالژیک و معروف بازار تبریز به شمار می رود که به بخشی از هویت بازار تبدیل شده است. کباب های خوشمزه آن از کباب برگ تا چنجه و کوبیده و چلوکباب قلوه ای در فضایی قدیمی و دنج همراه با بوی خوش عطر و اشتهابرانگیز برنج و کره برای هر گردشگری جذاب خواهد بود.
مراکز آموزشی و مذهبی
بازار تبریز 12 باب مدرسه علوم دینی، 30 باب مسجد تاریخی و چندین حمام و گرمابه دارد. معروف ترین مدارس آن شامل مدرسه طالبیه، صادقیه و حاج صفرعلی است. مساجد معروف آن هم مسجد خانه اوغلی، مسجد دینوری و مسجد مفیدآقا است.
مشهورترین مدرسه بازار تبریز مدرسه طالبیه است که محل تحصیل بزرگانی چون علامه امینی، علامه طباطبایی و علامه جعفری بوده است. گرمابه های معروف بازار تبریز هم به اندازه خود بازار قدیمی است و از برخی از مهم ترین هایشان می توان حمام خان، حمام میرزا حسن قره، حمام قاضی و حمام سید گلابی و نوبر را نام برد.
موزه های تاریخی
موزه قرآن و کتابت تبریز یکی از مهم ترین موزه های تبریز محسوب می شود و در فضای مسجد شاه طهماسب (مسجد صاحب الامر) برپا شده است. در این موزه می توانید از آثاری مانند انواع نسخ خطی، قطعه هایی از آثار خوشنویسان معرف ایران و مجموعه های نفیس قرآنی دیدن کنید.
نکات مهم برای بازدیدکنندگان
بازار تبریز بسیار وسیع و پیچیده است، بنابراین برای جلوگیری از گم شدن، بهتر است نقشه ای از بازار همراه داشته باشید یا از راهنمایان محلی کمک بگیرید. همچنین چانه زدن در این بازار متداول است و می توانید برای خرید کالاها قیمت مناسب تری بگیرید.
اگر قصد اقامت در تبریز دارید، رزرو هتل لاله پارک تبریز از طریق پرشین هتل می تواند تجربه سفری راحت و لذت بخش برای شما فراهم کند.
از آنجایی که تبریز در فصل پاییز و به خصوص زمستان دارای آب و هوایی بسیار سرد و بارش برف و باران می باشد، نسبت به فصل های نیمه اول سال خلوت تر بوده و می توانید گردشی آرام و دلنشین را تجربه کنید. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید مقاله‌ی بهترین زمان سفر به تبریز را در مجله‌ی گردشگری بخوانید.
جمع بندی
بازار تبریز نه تنها بزرگترین بازار سرپوشیده جهان است، بلکه نمادی از فرهنگ غنی و تاریخ کهن ایران محسوب می شود. این مجموعه بی نظیر که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد و برنده جایزه معتبر معماری آقاخان شده است، ترکیبی بی نظیر از معماری سنتی، صنایع دستی اصیل و فضای تجاری زنده ارائه می دهد.
علی رغم حوادث طبیعی و آتش سوزی هایی که در طول تاریخ این بازار را آزرده است، تلاش های مستمر برای مرمت و نگهداری آن همچنان ادامه دارد و این شاهکار معماری با همان شکوه گذشته پذیرای گردشگران از سراسر جهان است.
بازدید از بازار تبریز فرصتی استثنایی برای آشنایی با سنت های کهن ایرانی، تجربه خرید در فضایی تاریخی و لذت بردن از معماری شگفت انگیز آجری است. هر گردشگری که قدم در این بازار تاریخی می گذارد، قطعا خاطرات فراموش نشدنی از این سفر به گذشته پر رونق ایران با خود خواهد برد.
در نهایت شما می توانید از طریق سایت پرشین هتل برای سفر به تمامی شهرهای ایران رزرو تور و هتل خود را انجام داده و با خیالی آسوده سفر کنید.
