باغ نادری از آثار به جا مانده و با ارزش یکی از پادشاهان پر افتخار ایرانی در شهر مشهد است که گردشگران پس ار رزرو تور مشهد، به دنبال اطلاعاتی درباره این مکان تاریخی هستند. این باغ و آرامگاه متعلق به نادرشاه افشار، پادشاه اول سلسله افشاریه می باشد. پادشاهی که هند و بلخ و دیگر مناطق را تحت سلطه خود داشت.

مجسمه ای که در باغ موزه نادری برای زنده نگهداشتن نام نادرشاه دیده می شود؛ به دست هوشنگ سیحون طراحی و به دست ابولحسن صدیقی ساخته گردیده است. برای خواندن پیشینه و زندگی این شاه بزرگ؛ همراه پرشین هتل باشید.

پیشینه باغ نادری در ادوار مختلف

نادرشاه افشار به دلیل دوستداری اهل بیت مخصوصاً امام هشتم، دستور داد آرامگاهی را در نزدیکی و مقابل حرم امام رضا (ع) بسازند. این آرامگاه برای خود پادشاه و در بالا خیابان (خیابان شیرازی کنونی) ساخته شد. سال ساخت آرامگاه نادرشاه افشار به 1145 ه-ق بر می گردد و مصالح به کار برده شده در آن، جنس خشت و گلی دارد.

باغ نادری
تصویر نادرشاه افشار، فاتح هند و آورنده الماس کوه نور

با این که نادرشاه افشار، پادشاه بزرگی بود اما برای خود آرامگاهی ساده را انتخاب کرد. زمین های اطراف که در حال حاضر، محوطه باغ نادری را تشکیل می دهند از زمین های موقوفه می باشند. اما پس از سرنگونی سلسله افشاریه، ورثه ایشان زمین ها را به فروش گذاشته و آرامگاه این پادشاه نامی، رو به خرابی رفت.

دیدن بهترین و مشهور ترین جاهای دیدنی مشهد با یک کلیک

زمان پهلوی اول

باغ نادری و آرامگاه نادرشاه، به همت سردار معظم (عبدالحسین تیمورتاش) جان تازه ای گرفت. وی که در سال 1294 ه-ش نماینده قوچان در مجلس بود، پیشنهاد طرح بازسازی آرامگاه نادشاه افشار را مطرح کرد. مخالفان طرح گفتند که در این وضع، خرج نمودن مال کار درستی نیست. اما موافقان طرح، منجمله سلیمان میرزا اسکندری نظر به بازسازی مقبره نادرشاه داشتند.

او چنین اذعان کرد که نادرشاه مردی بزرگ است که متصرفات زیادی برای ایران به دست آورده و ایران را از شرایطی هولناک نجات داده؛ پس می طلبد که با ساخت آرامگاهی در شان او، زحمات این پادشاه فقید را جبران کرد. بعد از سخنان سلیمان میرزا اسکندری نماینده ها رأی موافق دادند.

پس از تلاش های بسیار، سرانجام طرح بازسازی آرامگاه نادرشاه در 10 مهر 1294 هجری شمسی در دستور کار مجلس قرار گرفت. طرح بازسازی در قالب 6 ماده قانونی تصویب شد. در این ماده چنین مقرر شد تا 20 درصد از هزینه بازسازی آامگاه از مالیات چهارپایان باری و سواری، وسائل نقلیه در شهر مشهد جمع آوری گردد. ضمن این که پس از اتمام مرمت آرامگاه، ماهی 50 تومان هم برای نگهداری اختصاص داده شد.

باغ نادری
نمای بیرونی آرامگاه نادرشاه افشار

مخالفت برای ساخت محوطه باغ نادری

پس از این که طرح بازسازی به تصویب رسید، میرزا محمد علی خان (گروه نماینده همدان)، ماده ای را نیز به این قانون اضافه کرد. ماده از این قرار بود تا 3 هزار زمین اطراف آرامگاه، برای محوطه سازی آن خریداری شود. البته در آن زمان یک کاروانسرای قدیمی در اطراف آرامگاه وجود داشت.

اما این ماده مخالفانی را در پی داشت که همه بر این عقیده بودند، نباید پول دولت صرف نادرشاه شود. بلکه با ساخت مدرسه ای، هم نام نادرشاه پا برجا بماند هم کودکان وطن آموزش ببینند. حتی سخنان مجلس تا بدین جا پیش گرفت که هر کسی موافق این طرح باشد به مملکت خیانت کرده است.

اما تیمورتاش با قیافه ای جسور و صدایی رسا چنین اذعان کرد : افتخار می کنم اول خائن مملکت من باشم چون با این طرح موافقم. پس از صحبت های تاثیر گذار تیمورتاش، ملک الشعراء بهار نیز به حمایت از سخنان تیمورتاش پرداخت. بعد از این جنجال تنها 3 نماینده (شیخ میرزا ابراهیم زنجانی، سید رضا فیروزآبادی و شیخ حبیب الله) مخالف این طرح بودند.

خانه اردکانی مشهد را بهتر بشناسید

طبق مفاد همین قانون قوام السلطنه که حاکم آن زمان خراسان بود، در محل مقبره پیشین نادرشاه، آرامگاه جدیدی برای آن بنیان نمود. پس از گذشت روزهایی، سرانجام استخوان های نادرشاه از تهران به خراسان آورده و در مقبره جدید به خاک سپرده شد. لازم به ذکر است که این مقبره تا سال 1335 هجری خورشیدی همچنان استوار بود.

باغ نادری
موزه اسلحه در باغ موزه نادری

زمان پهلوی دوم

بعد از روی کار آمدن شاه دوم پهلوی (محمد رضا پهلوی) دقت بیشتری به تاریخ و افتخار آفرینان ایران شد. به گونه ای که انجمن آثار ملی ایران همت گماشتند تا مقبره ای با شکوه تر، برای فاتح هند بسازند. این تصمیم در سال 1335 هجری شمسی گرفته شد و آغاز کار آن از سال 1336 شروع شد. سرانجام در 12 فروردین سال 1342 آرامگاه نادرشاه در باغ نادری توسط محمد رضا پهلوی به بهره برداری رسید.

زمان انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران باغ نادری و آرامگاه نادرشاه، تحت نظارت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درآمد. در واپسین روزهای سال 86 خورشیدی طرح بازسازی و بهسازی نوین آرامگاه نادری به تصویب رسید. باغ نادری پس از 6 ماه وقفه و مرمت، مجدداً با چهره ای جدید افتتاح گشت. لازم به ذکر است یک فیلم که ساخته علی حسن زاده (1389) می باشد، روایتگر ساخت آرامگاه نادر شاه است.

پلان معماری باغ نادری و آرامگاه نادری

همانطور که شما عزیزان آگاه هستید، باغ موزه نادری و آرامگاه نادرشاه افشار در قسمت شمال غربی چهارراه شهدا کنونی (چهارراه نادری سابق) واقع می باشد. مساحت باغ موزه نادری به 14 هزار و 400 متر مربع می رسد. آرامگاه این پادشاه فقید دارای 12 پله به طور سکو مانند است.

محل دفن نادرشاه، وجود یک پوشش خیمه ای بر روی مزار، یک سکوی مرتفع جنب مقبره و تندیس نادرشاه همراه 3 تن از متعلقات آرامگاه و باغ موزه نادری است. ضمن این که 2 تالار به عنوان موزه و یک غرفه برای عرضه محصولات فرهنگی در این بنای تاریخی و گردشگری به چشم می خورد.

باغ نادری
تندیس نادرشاه طراحی شده توسط اقای سیحون

معرفی خانه تاریخی پیشه وران مشهد

مصالحی که برای قبر نادرشاه استفاده شده از سنگ های گرانیتی، کوهسنگی می باشند. برخی از قطعه سنگ های موجود در این آرامگاه بسیار فراخ (به معنی بزرگ) است تا جلوه گر مقبره دوم نادرشاه به دست خود باشد. از آنجایی که نادرشاه در یک چادر عشایری به دنیا آمد و در یک چادر عشایری به قتل رسید؛ پوشش مقبره آن هم مانند خیمه های عشایری طراحی شده است. دیوار های اندرونی آرامگاه نادرشاه از سنگ مرمر مراغه اخرایی انتخاب گردید تا صحنه قتل نادرشاه افشار در درون خیمه عشایری، به خوبی جلوه کند.

تالار باغ نادری

در اطراف بقعه نادری، 2 تالار قرار گرفته که بیانگر تاریخ آن زمان است. از این رو باغ نادری به باغ موزه هم شهرت دارد. در تالار اول این باغ تمامی سلاح ها، البسه سربازها، لباس رزم؛ پوشاک و ادوات جنگی به نمایش درآمده است. علاوه بر این موارد تابلوهای نقاشی شده نفیس از جنگ های نادرشاه نظیر جنگ کرنال، دیده می شود.

چندین نسخه خطی با ارزش در این تالار نگهداری می شود که مهم ترین آن نسخ، تاریخ جهانگشای نادری می باشد. ادوات و وسایل سوارکاری دوره افشاریه تا قاجاریه و همچنین 2 شمشیر هم در تالار شماره یک چشم می خورد. یکی از این شمشیر ها منقش به نام سلطان نادر (شمشیر نادرشاه) و دیگری شمشیری است که در دشت مغان به این پادشاه در زمان تاجگذاری توسط مردم هدیه داده شد. بر روی این شمشیر یک بیت شعر چنین نوشته شده است:

شاه شاهان نادر صاحب قَران          هست سلطان بر سَلاطین جهان

باغ نادری
کاخ نادرشاه افشار معروف به کاخ خورشید در کلات

تالار شماره دو باغ نادری

در این تالار بیشتر به شرح اطلاعت تاریخی، زندگینامه نادرشاه، تصاویر و ... پرداخته شده است. ضمن این که اطلاعاتی درباره محمد تقی خان پسیان نیز در این تالار دیده می شود.محمد تقی خان پسیان یکی از کلنل ها و سرداران به نام خطه خراسان بود. آرامگاه وی در ضلع شمالی باغ موزه نادری قرار دارد.

نادرشاه چگونه به قتل رسید؟

طبق روایات و سند های موجود چنین بر می آید که نادرشاه برای سرکوب یک شورش راهی قوچان می شود. نادرشاه در آن زمان تنها 58 سال داشت و توسط سرداران خودش به قتل رسید. شرح ما وقع چنین می باشد:

نادرشاه در واپسین روزهای عمر خود، بسیار مشوش و خشن شده بود. به گونه ای که به همه سوء ظن داشت. در یک شب یالار لشکر خود را صدا زد و گفت : من از وفای سربازانم راضی نیستم اما به تو اعتماد دارم. فردا صبح تمامی آن ها را قل و زنجیر کنید و در صورت مقاوت آن ها را بکشید.

نوکری که در سراپرده نادرشاه بود، خبر ها را به گوش سرداران سپاه رساند و آن ها به فکر چاره ای افتادند. آن شب نادر به چادر چوکی (دختر محمد حسن خان قاجار) رفته بود تا شب را پیش آن سپری کند. سرداران هم از این موضوع استفاده کرده و قصد کشتن شاه را در چنین وقتی کردند.

باغ نادری
ادوات و لباس های جنگی زمان نادرشاه افشار

 

تعدادی از سردار ها جرات ورود به خیمه چوکی را نداشتند؛ اما محمد خان قاجار همراه صالح خان و یک فرد جسور به داخل خیمه چوکی هجوم بردند. تا چوکی متوجه ورود افراد غریبه می شود نادر را از خواب بیدار می کند؛ اما متاسفانه پای نادر در زمان شمشیر کشیدن به نخ چادر گیر می کند و به زمین می افتد. در همین حین صالح خان با زدن ضربه ای؛ دست نادر را قطع می کند. پس از این امر محمد خان قاجار هم سَر نادر را قطع نموده و به هرات می فرستد.

آیا باغ موزه نادری به ثبت آثار ملی رسیده است؟

بله، باغ نادری در 18 آذر 54 با شماره 1174 به ثبت آثار ملی ایران رسیده است.

چگونه به آرامگاه نادرشاه برویم؟

برای رسیدن به آرامگاه نادرشاه می توانید از 2 راه اتوبوس و قطار شهری مشهد اقدام کنید. البته با رزرو هتل مشهد در نزدیکی خیابان شیرازی مانند هتل آزادی مشهد؛ تنها 3 دقیقه پیاده روی تا باغ موزه نادری خواهید داشت. در ذیل مسیر دسترسی به آرامگاه نادری ذکر شده است:

دسترسی با اتوبوس : با سوار شدن اتوبوس های خط 12 از پایانه مصلی به سمت پایانه وکیل آباد، باید در ایستگاه چهارراه شهدا پیاده شوید.

دسترسی با قطار شهری مشهد : سوار شدن خط 2 قطار شهری از ایستگاه شریعتی، پیاده شدن در ایستگاه شهدا، 15 دقیقه پیاده روی یا گرفتن یک کورس تاکسی تا چهارراه شهدا

بیشتر بخوانید :
منابع :